door ‘Dat zeggen ze tegenwoordig heel vaak. Ze moeten me áltijd iets vertellen. Maar daar luister ik nooit naar.’
Aan het woord is de 8-jarige Hippie die van haar ouders toen ze zes werd tegelijkertijd een kat en een hond kreeg. Niet expres zeiden zowel vader als moeder, ze hadden gewoon niet overlegd. Hippie kreeg niet het gewenste paard. Het paard dat ook voor de pipowagen zou kunnen lopen waarin ze is geboren tijdens een ‘mooie tijd’, maar nu met twee lekke banden op het erf staat. Maar zo je in het begin van ‘Herrie in huis‘ vaker tegenkomt hoe dat zit: ‘dat leg ik later nog wel een keer uit.’
Voor de gemiddelde jonge lezer is het gelijk opletten, de iets gevorderde zal bij bepaalde woorden of voorvallen kunnen bedenken dat er iets achter zit. ‘Herrie’ is dus ook een voorlezer. Bijv: de jonge kat en hond, Tokkie en Takkie die later een Tak werd, vonden elkaar in het begin erg leuk. ‘Ze wisten toen nog niet dat ze een kat en een hond waren.’ Duidt dit op als in de uitdrukking leven als kat en hond? Ze ruziën nu erg veel en vooral ’s nachts als Hippie slaapt. Er is veel herrie in huis. Er wordt met dikke watervaste stift letterlijk een rode lijn getrokken. Door Hippie met behulp van opa, haar steun en toeverlaat en die in het kippenhok woont. Maar nogmaals zo je in het begin van ‘Herrrie in huis‘ vaker tegenkomt legt Hippie dat later uit.
De gewenste nachtelijke stilte was er overigens nog steeds niet na de getrokken streep. Al die geplengde regentranen in al die pannen door het lekke dak dragen daar ook niet aan bij. De lezer heeft best wat te bedenken bij alle gebeurtenissen en onderliggende gedachten ofwel zou het woord metafoor beter op de plaats zijn en zo ja waar staan die voor?
Als de ouders samen of onafhankelijk van elkaar weer eens beginnen dat ze iets moeten vertellen heeft Hippie haar trucje klaar. Vragen naar voorvallen in vroeger tijden helpt altijd beweert ze. Ze kan de anekdotes inmiddels dromen maar hét woord is nog niet gezegd. Voor de bedachte rust is daar de getrokken rode lijn, dwars over een trouwfoto heen: Ze lachen bijna nog blijer dan zonder die streep. Hippie doet voorkomen dat de ene helft van het in tweeën gedeelde huis voor Tak is en de andere voor Tokkie. Een goed verstaander snapt direct wat de bedoeling is. Mooie bijkomstigheid, Hippie hoeft nu niet te kiezen, ze kan bij beiden en beide dieren blijven. De ene nacht op de bank slapen bij pap, de andere in bed bij mam. Totdat ze wordt gezegd in haar eigen bed te gaan slapen de volgende nacht, tot haar verrassing in een stapelbed. Nog meer onrust.
In Herrie in huis wordt een verhaal verteld waarin veel emoties en gedrag op invoelende tot bijna grappige wijze zijn verwerkt. Er zijn veel deelonderwerpen te ontwaren. Onderwerpen die bij de kern van hét onderwerp en leven rondom Hippie blijven en kunnen worden gelinkt aan het gedrag van een kind dat in een ontkenningsfase verkeerd door een ontstane situatie.
Als snel merk je op dat er in het boerderijhuis allerlei vast zit en de buitenkant van iets of iemand niet hetzelfde als de binnenkant is. De deksel van de koektrommel kan bij opa wel vlot open of is zelfs eraf, de plots te kleine laarzen gaan bij opa wel uit die daarop zegt: als iets niet meer past moet het vervangen worden.
Je leest tussen de strak gekozen woorden door dat Hippie wel degelijk weet wat er gaande is. Het dwangmatig handelen door met beide voeten op de streep te lopen, het gooien van de jas op de kapstok en dan zal blijven hangen, het even aantal kauwgombollen, het wijst allemaal op ‘als ik dit doe dan komt het goed’.
Wat zag je daar dan? / Een muur. / Waar? / Ergens in je buik / O dat, dat is helemaal geen muur, zeg ik met volle mond, dat is een steen. Die zit daar soms. / Ik dacht dat het een muur was waar je alles achter verstopt. Alles wat in de weg zit, wat je niet wilt zien, niet wil horen. / Nee hoor opa, ik verstop altijd alles onder mijn bed, dat weet je toch? / En al je tranen die zag ik ook./ Echt niet, daar zitten helemaal geen tranen. Ook niet achter een muur. Geen enkele. Ik huil nooit. Aan tranen heb je niks.
Het niet horen, het Oost-Indisch doof zijn, het ontwijkgedrag en de ontkenning komt voor, zo je wilt wordt aangewend, als Hippie zich niet op haar gemak voelt, er geen rust is. Ze geeft aan dat vrienden luisteren, maar zodra bijv. opa die als een vriend voor haar is een en ander gaat uitleggen hoort ze ook bij hem alleen het laatste .... en je bent zo’n aardig meisje.
Je kunt je afvragen waarom Hippie dan niet zelf vraagt waarom er ineens een stapelbed staat, waarom ze een onbekende koffer mee naar boven moet nemen of een vreemde jongen ineens boven haar slaapt, maar ook hier: wat je ontkent is er niet – Als ik niks vraag, komen er ook geen antwoorden.
Overigens vraag je je als volwassene ook af of er dan helemaal geen geschikt ogenblik was om Hippie te vertellen over de op handen zijnde scheiding en vooral dat er voortaan andere mensen kunnen zijn in jouw huis. Ook hier zal dit het ‘niet luisteren dus niet horen’ van toepassing zijn, net als de opmerkelijke reactie bij een gebeurtenis met de grote dierenvriend. Hond Tak waarover zij niet de baas is zo ze zegt, maar een vriend is die luistert.
In verschillende situaties maakt Hippie het op haar manier gezellig, probeert ze te roeien met de riemen die ze ziet hoe bijzonder ze ook zijn maar wel passen bij een sensitief kind met een dosis fantasie en waarvan de vaste pijlers onder haar voeten lijken te verdwijnen. De vragen naar vroeger met vertrouwde ijkpunten kunnen hierop duiden. De vragen die ze steeds stelt wanneer ze aanvoelt dat het ‘iets moeten vertellen’ aan de orde kan komen. Ze weet dat onder de afwas zo’n moment is, maar ineens merkt ze op ‘tijdens het hond-uitlaten moet je dus ook al oppassen.’ De steen, de muur, het watervaste, worden steeds zwaarder, dikker en onomkeerbaar. Net als je denkt de ontkenningsfase met wat ‘gekte’ en voor de lezer de uitlegperiode nu wel klaar is, komt er een omslagpunt en enige verwerking tot rust in het verhaal. De verwijzing naar andere boeken waren eerder ook in Dodo en Ik heb mijn zusje kwijtgemaakt te vinden die de eerste twee waren van wat met Herrie in huis een drieluik kan worden genoemd.
Pedro zo de jongen heet, heeft ook e.e.a. meegemaakt maar lijkt volgens Hippie op momenten een stuk ouder dan hij werkelijk is. Hij heeft al leren luisteren en praten, hij heeft mascara op die niet (meer) watervast is. Ook hij vindt er niets aan dat zijn ouders uit elkaar gaan en doordat zij inmiddels in korte tijd al als vrienden optrekken luistert en hoort Hippie wel wat hij zegt: Ik ben soms ook boos, maar ik doe niet net of ik het niet zie, of ik niet snap wat er gebeurt. Daar moet jij eindelijk eens mee ophouden. Dat weet je best. Echte vrienden luisteren niet alleen naar elkaar maar mogen en kunnen ook de waarheid tegen elkaar zeggen. Hippie ontdekt veel in de emotionele achtbaan Je kan best huilend glimlachen omdat ze zo aardig voor je zijn. en dat door voor elkaar openstaan, helpen én erover praten situaties opgelost kunnen worden.
Herrie in huis heeft een opvallend omslag. Hierdoor kun je mogelijk denken dat dit een boek voor vrij jonge lezers is. De gelaagde tekst met de diverse deelonderwerpen, vergelijkingen/begrippen/synoniemen, emoties en gedrag, de opmaak en de lengte van het verhaal kunnen ook of zelfs juist goed passen bij een lezer vanaf 10 jaar. De vele fullcolour illustraties in het boek zijn ronduit verrassend tot mooi te noemen. Meer werk van Koen Aelterman is welkom en in ‘Herrie’ weer totaal anders dan bijv. in ‘Complot‘ van Jan Paul Schutten. Een keuze uit een illustratie van het binnenwerk voor het omslag zou mogelijk aantrekkelijker zijn voor een B-boek wat het in feite door hoeveelheid thematiek en schrijfwijze is. De omslagillustratie geeft echter wel direct aan wat er gaande is, een omgevingsoverzicht geeft en daardoor voor de lezer van 8 jaar passend is. Eén ding is zeker, de sfeervolle én leuke illustraties waarin emotie goed is af te lezen voegen veel toe aan beleving en geven uitleg voor de jonge lezers.
Herrie in huis is één van de opvallendste boeken die dit jaar zijn gelezen door de eigen stem. De benadering van de rode lijn trekken wordt mogelijk door volwassenen als kinderlijk gezien. Het duidelijke gegeven van de lijn is juist zo kinderen kunnen denken, het is vanuit het kind geschreven, het kind waarvoor dit boek is bedoeld. Een verhaal over een realistisch gegeven waarmee veel kinderen te maken hebben of krijgen. Herrie in huis laat zien dat als poortjes verdwijnen en brokken op de bodem komen te liggen, emoties geuit worden, er een compromis kan worden gevonden waarmee iedereen verder kan. Er kan dan weer vrij worden geademd en is een huis ook weer thuis.
Watervaste stift gaat er in het zwembad dus gewoon vanaf. Beetje wrijven.
Op deze wijze zonder tranen trekkend te worden over dit onderwerp een verhaal neerzetten met alle emotie en gebeurtenissen is verfrissend in het huidige kinderboekenlandschap waardoor Herrie in huis juist ontroert. Je zou bijna zeggen een echte eigengereide, onderscheidende Van den Kroonenberg.
Mohana van den Kroonenberg, Herrie in huis, illustrator Koen Aelterman, De Vier Windstreken, 2025, 150 blz., 9789465000268
