door Een ontdekkingsreis door je eigen hoofd
Het boek opent met een bijzondere vergelijking: psychologen zijn net astronauten. Je hoofd is als het ware een zonnestelsel met planeten: Gevoel, Gedachten, Gedrag, Ik, School.
Dit maakt psychologie voor een jonge lezer veel beeldender omdat er wel foto’s van planeten bestaan, maar niet van gevoelens of gedachten. Goed behapbaar gemaakt voor het kind dat nadenkt over zichzelf en de mensen om zich heen en zich vragen stelt.
In elk hoofdstuk oftewel een planeet in je eigen hoofd vertelt Thomaes wat er eigenlijk allemaal in je hoofd gebeurt en hoe dat je gedrag beïnvloedt. En andersom!
De eerste stop is Gevoel, waar wordt gesproken over emoties en dat het heel normaal is om soms emoties van mensen om je heen over te nemen (empathie). Ook leert de auteur je nuances tussen gevoeligheid en kwetsbaarheid.
Op de Gedachtenplaneet gaat het over intelligentie, aangeboren of aangeleerde eigenschappen. Over trucjes die je brein bewust of onbewust uithaalt om je beter te laten voelen. Een interessante vraag die hij opwerpt is hoe we er juist uit zouden zien zonder zelfcontrole (veel meer mensen zouden onder meer met een blauw oog rondlopen).
Op planeet Gedrag krijg je meer inzicht in gewoontes en controle. (eetproblemen/tics) Er is verschil tussen wat we willen en wat we doen, zoals bij klimaatverandering. En is ADHD wel een ziekte?
In de hoofdstukken over Ik en School komt eerder gegeven informatie terug. Dat laat zien dat gedrag, gedachten en gevoel met elkaar verband houden. Kwesties als niet overeenkomende sekse en genderidentiteit worden ook besproken. Zeker voor de jongere lezers zijn deze planeten een waardevolle toevoeging, want met voorbeelden van klassensituaties wordt duidelijk gemaakt hoe verschillend elk kind in de groep is en dat dat goed is. Twijfel niet: het is normaal om anders te zijn!
De auteur neemt de jonge lezer serieus op meerdere manieren. Enerzijds door niet direct alleen met moeilijke woorden te strooien maar alles rustig uit te leggen. Anderzijds door vragen te stellen aan de lezer over zichzelf en hem aan het werk te zetten met psychologie.
‘Wat je denkt ben je zelf’ is daarom geschikt om samen met een leerkracht of ouder te lezen. Volwassenen kunnen op hun beurt ook een en ander leren over bijvoorbeeld vriendschap en eenzaamheid.
De illustraties van Geert Gratama geven een luchtigheid aan de informatieve tekst terwijl ze ook een toevoeging zijn aan het inzichtelijk maken van de materie. Ook het handzame formaat van het boek, de prettige opmaak en het grotere lettertype mogen niet onvermeld blijven.
Sander Thomaes is zelf professor in de psychologie en onderzoekt de psychologie van kinderen en jongeren. Hij geeft in het nawoord aan dat psychologie niet alleen zomaar een beroep is, maar dat iedereen aan psychologie kan doen: door te luisteren naar elkaar en nieuwsgierig te zijn naar wat zich afspeelt in je hoofd. Sluiten we af met een mooie vergelijking wat betreft het karakter: dat is als een steen in de rivier die gedurende je leven wordt bijgeslepen, maar de kern verandert niet.
Een toegankelijke aanrader voor alle leeftijden.
Sander Thomaes, Wat je denkt ben je zelf, illustrator Geert Gratama, Nieuwezijds, 2022, 192 blz., 9789057125508
