door Een circusfamilie gevlucht uit Roemenië ten tijde van het regime Ceausescu.
Genoteerde woorden: misère, duister, armoede, misbruik, haren, drank, volledige triestigheid.
Wie niet weet wie de persoon van bovenstaande naam is, een citaat van een ong. 10-jarig kind: ‘In het buitenland kun je beroemd worden zonder lid te zijn van de partij van de dictator.’ en ‘Thuis hebben de mensen zelfs in hun dromen niet de vrijheid om te denken wat ze willen. Want als ze hardop dromen en gehoord worden door spionnen, worden ze naar Siberië gestuurd. De spionnen hebben geheime gangen in de muren.’
Regelmatig verwijst ze naar de schoenmaker in haar verhaal. De journaalbeelden op het balkon van dit echtpaar tijdens de Roemeense Revolutie en de gebeurtenissen daaromheen vergeet je niet. 1989, het einde van de Koude Oorlog, het Oostblok, de Muur was al om en je vraagt je af wat komt er nu?
Op een bepaald moment zegt het meisje ook iets over de omvang van de schoenenverzameling van Elena Ceausescu. Het gewone volk had nauwelijks te eten. Het in de rij staan voor een winkel werd als een beroep gezien.
De gevluchte familie vindt zich rijk in het buitenland ‘na het eten kunnen we de kluif uit de soep met een gerust hart weggooien, terwijl die thuis voor de volgende soep moet worden bewaard.’
Er blijft een heimwee terugkeren naar het thuisland dat ze zich nog nauwelijks kan herinneren, terwijl terugkeer niet meer mogelijk is. ‘Mijn vader zegt dat je je de geur van het land overal kunt herinneren, maar hem alleen herkent als je ver weg bent.’ Ze dachten in het buitenland rijk te worden, een eigen huis te kunnen hebben, familie verwacht dat ze spullen sturen.
Als het bij dit zou blijven in dit boek met veel wit en veelzeggende woorden dan was het nog te behappen, nog. Het meisje was tot haar 17e analfabeet, ze kon niet schrijven in haar moedertaal. Haar oudere zus wel. Met haar zus is ook allerlei aan de hand, met wie niet zou je zeggen. De zin ‘Mijn zus is ook gek, zegt mijn moeder, omdat mijn vader van haar houdt als van een vrouw.’ zegt vast genoeg.
Haar moeder heeft haar van staal vertelt ze. De uitleg hierover kom je tegen. Moeder heeft een circusact waarbij ze hangend jongleert. Moeder zegt dat haar het belangrijkste is dat een vrouw heeft. Vader vindt heupen van een vrouw het belangrijkste. Het meisje weigert ooit aan haar te gaan hangen, ze wil eigenlijk als de zus die zijn die altijd voor problemen zorgt. De zus die alleen de dochter van haar vader is. Het meisje wordt overal door haar moeder mee naar toe genomen.
Het nietsontziende proza heeft niet overal een sombere teneur, soms is het zelfs een moment licht van toon ondanks de zwaarte van alles. De titel komt voort uit nogal wrede verhalen die het oudste meisje vertelt aan de jongste, de schrijver. Sprookjes om gerust te stellen, een kind in de polenta koken, hoeveel angst moet er dan zijn dat er iets misgaat.
Bovenstaande gaat over ong. de eerste dertig bladzijden van het boek. Er komt nog veel meer ellende. Ongeloof overheerst hoe er met een kind wordt omgegaan, het wordt aangedaan, minderjarig zijn en geld verdienen, over circuspakjes die pepitapakjes worden en gogogirls, je ervaart absoluut afschuw.
Een vroeg volwassen kind dat zegt: ‘Ik heb mezelf afgeleerd om te huilen, omdat mijn moeder anders bang wordt en ook begint te huilen.’ Een kind dat geen kind is, geen kind kan of mag zijn, maar wel net als een ander zou willen zijn. ‘Het liefst wil ik net zo zijn als de mensen buiten. Die kunnen allemaal lezen en ze weten hoe alles in elkaar zit, ze hebben een ziel van wit meel.’
Een zeer bijzonder relaas. Aangrijpend, donker en triest. Strak, beeldend geschreven debuut. Een boek dat je niet vergeet zo bijzonder is het. Het is autobiografisch. Over een onschuldig kind in alle wreedheid van een bestaan, dat vreugde moet verspreiden.
Vertaald door Josephine Rijnaarts, uitgegeven door uitgeverij Oevers.
Aglaja Veteranyi, Waarom het kind in de polenta kookt, vertaler Josephine Rijnaarts, Oevers, 2024, 192 blz., 9789493367074
