door Een verslag van een willekeurige lees-/spelervaring
Weer een boek van de Britse wiskundige die zijn vak voor iedereen leuk maakt! Zijn vorige, Beter denken, ging over logische raadsels, nu bekijkt hij spelletjes van over de hele wereld door een wiskundebril. Daarbij kom je als lezer tot verrassende inzichten over het vermaak zelf en de wereld. Marcus du Sautoy vertelt waar het kan namelijk ook over het ontstaan en speelomstandigheden, waardoor Reis om de wereld in 80 spelletjes een wiskundige, antropologische en historische trip wordt.
Wat ten eerste opvalt is dat Reis om de wereld verzorgd is uitgegeven. Het heeft een duidelijke inhoudsopgave, appendix, bibliografie, uitgebreid register en in de lopende tekst is ruimte voor afbeeldingen, schema’s en tabellen.
Hoe dit boek te lezen? Van begin tot eind of heel willekeurig zoals in de appendix staat: ga als een soort ganzenbord door het boek heen en kruis alle vakjes af. Hier komen een dobbelsteen en een permutatie (6!) met formule om de hoek kijken. Als Du Sautoy het uitlegt klinkt het logisch, ik had het zelf niet bedacht. Met de woordelijke uitleg kon ik beter uit de voeten: er zijn zoveel telbare volgordes van de hoofdstukken mogelijk dat de kans groot is dat je de enige bent die het op die volgorde leest.
Ik ben ook kriskras door het boek gegaan. In het register heb ik heel origineel het trefwoord ‘Nederland’ opgezocht en ben naar de enige bladzijde gegaan waar het genoemd stond. Daar staat een verhaal over ‘Attaque’ (een combinatie van schaken en zeeslag) en een lichte variant daarop die in de Tweede Wereldoorlog door een in Nederland ondergedoken Canadese piloot werd ontwikkeld: ‘Stratego’.
‘Attaque’ is eind 20e eeuw uitgedacht door Hermane Edan, wat haast uniek was, want vrouw. In deze eeuw is er een andere dame, Gemma Newton, die het ontzettend leuk vindt om niet-kasteelspellen te ontwerpen. Door haar kunnen we moestuinen verbouwen in ‘Plotalot’.
Een bekend spel uit 1895 is Kamertje verhuren/Pipopipette, dat is bedacht door de Franse geleerde Édouard Lucas, die blijkbaar in enige mate bekend is van een priemgetallentheorie. Du Sautoy noemt een voorbeeld van hoe je met een simpele logisch-wiskundige strategie kunt winnen. En passant vertelt hij nog over Lucas’ levenseinde voordat hij doorgaat naar de meetkunde achter het vrij nieuwe ‘Dobble’.
Nu ik over een bekende omgeving had gelezen, wilde ik iets onbekends. Ik belandde in Zuid-Amerika waar enkele (kaart)spellen in zwang zijn die schijnbaar wedden en gokken meer in de hand werken. De pagina’s over ‘Jogo do bicho’ en ‘Truco’ leveren dan ook interessante (wiskundeloze) anekdotes op. In Afrika speelt men meer met stenen op een platte ondergrond maar zijn er talloze varianten in sprongen, zetten en regels.
De auteur wisselt de stukken met en zonder berekeningen dus af. Als je door de ondertitel verwacht de wiskunde achter 80 spelletjes te leren, wordt de cijferhonger misschien niet gestild; anderzijds is het leesbaarder voor een breder geïnteresseerd publiek. Hoe dan ook is mijn voorspelling dat je ofwel deze reis om de wereld snel voltooit omdat het lekker leest, ofwel je er lang over doet omdat je het boek steeds aan de kant legt om eerst weer een spelletje te doen. Beide opties strekken tot aanbeveling. Mocht je het boek cadeau doen, is het raadzaam om naargelang de ontvanger een notitieboek of kaartspel bij te geven. 😉
Marcus du Sautoy, Reis om de wereld in 80 spelletjes. De wiskunde achter de beste spellen, vertaling Ellen Hosmar, Nieuwezijds, 2024, 360 blz., 9789057126062.
