Ruta Sepetys – Ik moet je verraden

Ruta Sepetys heeft inmiddels naam gemaakt met verhalen uit de recente geschiedenis, zoals Schaduwliefde over de gedwongen volksverhuizing van de Litouwers naar de Sovjet-Unie en Stilte heeft een eigen stem over de Franco-dictatuur. Boeken voor jongeren vanaf 15 jaar en verder iedereen die geïnteresseerd is in relatief onbekende geschiedenisaspecten.

De nieuwste toevoeging aan haar oeuvre is Ik moet je verraden en verhaalt over het einde van de Roemeense communistische dictatuur van het echtpaar Ceauşescu. Echt een onderwerp waarvan je niet doorhad hoe weinig je ervan af weet, totdat je erover leest. En hoewel de dictators eind 1989 werden afgezet en geëxecuteerd en de beschreven gebeurtenissen dus “pas” bijna 35 jaar geleden zijn, is die episode voor een groeiend deel van de bevolking letterlijk geschiedenis. Ook ik las nieuwe dingen.

We lezen door de ogen van de 17-jarige Cristian, woonachtig in een woonblok in Boekarest.
“In Boekarest wonen was alsof je in een zwart-witfoto woonde. Een leven in koud monochroom.”
Hij krijgt op school bezoek van de Securitate, de geheime politie, en wordt gechanteerd omdat hij verboden valuta bezit (een dollar). In ruil voor inlichtingen over de zoon van een diplomaat in wiens huis Cristians moeder schoonmaakt, krijgt zijn opa medicijnen.

Eerst lees je hoe enorm schuldig hij zich voelt omdat hij zich door de Secu laat gebruiken terwijl hij eigenlijk geen keus heeft. Vervolgens ziet de lezer regelmatig fragmenten uit een rapport waaruit duidelijk wordt dat Cristian zelf ook geschaduwd wordt. Stiekem Coca-Cola drinken is er niet bij. Je vraagt je haast af of dit land nog erger dan de DDR was.

Een land waar nauwelijks nieuws van buitenaf binnenkomt, waar thuis gefluisterd wordt uit angst voor afluisterapparatuur, waar vrienden en familieleden elkaar niet vertrouwen, waar vrouwen verplicht (onhygiënisch) vruchtbaarheidsonderzoek moeten ondergaan… De sfeer in het boek is goed getroffen. Dat wordt versterkt door het gebruik van verschillende Roemeense woorden waardoor de wereld echter wordt. Ook de hoofdstukken worden in het Roemeens meegeteld.

Dan springt er eind 1989 toch een vonk over op Roemenië vanuit omringende communistische landen. Een jongerenprotest wordt groter en gaat naar de hoofdstad, waar ook Cristian en vrienden aan meedoen. Het is sterk van Sepetys dat ze daar het verhaal niet stopt maar de lezer nog een tijd meesleurt in de gebeurtenissen.

Sepetys’ stijl is goed, maar dit verhaal was nooit zo goed overgebracht zonder tussenkomst van vertaler Aleid van Eekelen-Benders. Het moet toch weer een uitdaging zijn geweest om zich te verdiepen in een andere episode met een begrippenkader dat past bij dit specifieke land.

Achterin het boek heeft de auteur beschreven waar Ik moet je verraden begon en hoe ze het heeft opgebouwd. Ook staan er foto’s en een uitgebreide lijst om verder te lezen. Het is na lezing in elk geval duidelijk dat we in het algemeen nog veel niet weten over de Roemeense geschiedenis.

Ruta Sepetys, Ik moet je verraden, vertaling: Aleid van Eekelen-Benders, Luitingh-Sijthoff, 366 blz., 2022, 9789024599059.