De sterren van opa – Saskia de Jong

Waar Sjuul in Over gehaktballen veel bij haar oma thuis is, logeert ze in De sterren van opa voor het eerst bij opa, noodgedwongen omdat oma in het ziekenhuis ligt na een heupoperatie. In opa’s huis hangen veel kruizen en ook de tien geboden uit de bijbel aan de muur. Hij zingt in een kerkkoor bidt thuis. Sjuul denkt daar op haar manier over na met wat zij ziet en hoort. Als je volgens de geboden niet mag stelen en altijd eerlijk moet zijn, waarom vertellen volwassenen dan niet alles? Waarom mag je geen mensen doden, maar wel gedode dieren eten? De geboden geven opa houvast, maar het geeft Sjuul nog meer stof tot nadenken als ze getuige is van een diefstal in de kerk. Als ze later de dief tegenkomt en het verhaal erachter hoort, wordt het alleen maar ingewikkelder.

Net als in Over gehaktballen snijdt Saskia de Jong met haar fijne schrijfstijl onderwerpen aan op een begrijpelijke, luchtige en toch serieuze manier. Thema’s als rouwen na verschillende soorten overlijden, geloof (en de uitvoering ervan), vegetarisch eten, omkijken naar een ander, oordelen en vertrouwen komen voorbij.

Dat Sjuul niet vaak bij haar opa is, komt omdat de opa en oma van Sjuul erg lang geleden gescheiden zijn, en mama en de nieuwe partner van opa (oma Sara) niet zo’n goede klik hadden. Dat opa naar de kerk gaat en mama regelmatig vloekt, speelt vast ook mee. Oma Sara is kortgeleden overleden, opa rouwt en is somber. Sjuul ziet dat opa haar heel erg mist, iedere dag. Een tuin vol bloemen in alle kleuren van de regenboog en een sombere opa die dat allemaal niet ziet, niet écht ziet.

Het zijn de kleine dingen die het soms doen en ondanks dat Sara en opa elkaar niet zo goed kennen, verzint Sjuul dingen om opa vrolijk te maken en te leren kennen. Als opa bijv. vraagt of ze ham op haar brood wilt, wil ze dat voor opa toch een keer proberen, ook al is ze vegetariër. Haar nieuwsgierigheid wint.
Als je nooit in je leven vlees hebt gegeten en daar niet zelf voor gekozen hebt, komt er een moment dat je dat zelf moet bepalen, vind ik. En dan moet je wel geprobeerd hebben hoe het is om vlees te eten.

Terwijl Sjuul onderzoekt of het eten van vlees invloed heeft op haar dag, ontmoet ze Hugo, de jongen die iets heeft gestolen uit de kerk. Ze snapt hem niet, zegt stomme dingen tegen hem en denkt dat het komt door het vlees. Later hoort ze zijn verhaal en raakt ze in de knoop. Hij heeft niet zomaar iets gestolen, maar probeert iets voor zijn moeder te doen nadat zijn vader zelf zijn leven heeft beëindigd.
Twee van de tien geboden gaan over niet liegen en niet stelen, maar is iets belangrijks verzwijgen (zien dat iemand steelt) ook liegen? De slimme, lieve Sjuul neemt toch haar opa in vertrouwen en bedenkt met hem een plan om Hugo te helpen en toch bij de geboden te blijven. Opa moet toch weten hoe dat moet?

Het mooie is dat Sjuul, net als veel kinderen, op een open en verwonderende manier toch haar vragen stelt. Het lijkt voor haar alsof volwassenen niet met kinderen over verdrietige onderwerpen willen praten. Dat willen ze wel, maar ook voor volwassenen is het soms moeilijk omdat situaties niet zo zwart-wit zijn. Iedereen vindt daarnaast op zijn manier troost, opa laat aan Sjuul zien wat sterren voor hem betekenen.  

Wederom een goed verhaal van De Jong dat aanzet tot nadenken en helpend kan zijn om gesprekken met kinderen aan te gaan. De Jong laat met dit verhaal zien dat een oordeel snel geveld is, maar dat achter een handeling ook een reden kan zitten. Het is niet zo zwart-wit als dat het lijkt, net als dat Sjuul erachter komt dat de tien geboden ook niet zo zwart-wit zijn als ze opgeschreven zijn.

Saskia de Jong, De sterren van opa, Illustrator Leon ter Molen, Lemniscaat, 2023, 102 blz., 9789047715870