Gamechanger – Neal Shusterman

Het incasseren van klappen op het veld van het footballteam is hij gewend, tot hij een klap krijgt die invloed heeft op de realiteit i.p.v. alleen op zijn lichaam. Stopborden zijn niet meer rood, maar blauw en iedereen vindt dat normaal. Het blijkt dat Ash na iedere klap in een ander universum terechtkomt. Ash ervaart het leven van andere personen met diens andere problemen. Zijn beeld van de wereld en de mensheid blijkt niet zo veilig als hij dacht. Via de andere universums krijgt hij een cursus seksisme, homofobie, racisme en privilege.

Gamechanger is anders dan Dor, Zeis en Cumulus. Hoewel het dezelfde vlotte schrijfstijl heeft, bevat dit boek meer thema’s op de voorgrond en veel minder spanning dan in zijn andere boeken. De vier bovengenoemde onderwerpen zijn de hoofdthema’s. Groot, maar toch voelde het behapbaar. Aan de andere kant speelt er in het echte leven ook niet maar één thema per keer, maar loopt het ook door elkaar.

Door de verschillende universums moest ik denken aan het boek Middernachtbibliotheek waarin Nora het leven vanuit andere perspectieven met andere keuzes ziet. Je kunt iets nooit hélemaal snappen als je je niet compleet in die situatie bevindt of de ander niet bent.

Ik zie meerdere lezersreacties dat dit wéér een boek is met een wit hoofdpersonage die rijk, beroemd, advocaat, kampioen, held ofwel alles wordt en niet een personage van kleur is die hetzelfde bereikt. Ik kan deze opmerking enigszins begrijpen. Aan de andere kant haal ik vooral uit dit boek dat je niet kan voelen wat een persoon van kleur/een ander exact voelt in situaties met bijv. racisme, homofobie en vrouwenhaat, omdat je bijv. zelf geen persoon van kleur of de ander bént. Dat is ook wat Ash beseft aan het eind van het verhaal en daarom goed dat dit boek er is. Ash komt door zijn hersenschuddingen in aangepaste universums terecht van zijn oorspronkelijke wereld en leert daardoor, gelukkig, wel (meer) over de bovengenoemde thema’s, doordat hij er zelf mee te maken krijgt in die universums. Of zie ik dit verkeerd, omdat ik geen persoon van kleur ben?

Het is goed mogelijk dat Shusterman eigen ervaringen in het verhaal heeft gestopt en daarmee goed kan uitleggen wat racisme etc. met een mens van kleur doen. Ik kan mij voorstellen dat het echter en realistischer overkomt als het hoofdpersonage een persoon van kleur was geweest.

Wat ik wel jammer vond van Ash zelf is dat hij, al in de eerste andere wereld, niet voor zijn zwarte beste vriend op komt. Het is in de nieuwe wereld ‘normaal’ dat ze geen vrienden zijn terwijl hij vanuit zijn oorspronkelijke wereld niet beter weet dat ze wel vrienden zijn. Neemt hij dan zo snel iets aan en/of is hij echt zó onwetend? Aan de andere kant… door veranderende situaties en andere context maak je soms andere keuzes. Game changer laat zien waar het probleem ook ligt: kinderen/jongeren die niet weten waar andere mensen mee te maken krijgen als je om wat voor reden dan ook niet geaccepteerd wordt.
Het bewijst hoe belangrijk het is dat volwassenen kinderen laten zien dat het normaal is om met iedereen om te gaan. Welke kleur of seksuele voorkeur iemand ook heeft of hoe iemand eruit ziet, met elkaar omgaan en naar elkaar omkijken is normaal.

Zou het doel van Shusterman zijn geweest om een boek met deze thema’s te schrijven dat er in ieder geval gesprekken op gang zouden komen hierover? Dat is gelukt. Welke rol speelt iedereen in de samenleving en waar begint een verandering? Het boek zet zeker aan tot nadenken en maakt het daardoor een goed te bespreken boek op scholen.

De manier waarop alle personages in de verschillende universums terugkomen vind ik goed gedaan, net als de wijze waarop dit verhaal is uitgedacht en opgeschreven. Complimenten voor Neal Shusterman en zéker voor Maria Postema als vertaler. Mede dankzij haar kunnen we dit in een vlotte, goede Nederlandse vertaling lezen.

Neal Shusterman, Game changer, vertaling Maria Postema, Pelckmans, 2022, 435 blz., 9789464291513