door Als er gevraagd wordt in welk verhaal de kracht van verbeelding tot leven komt, dan is Kleine Sofie en Lange Wapper van Els Pelgrom een prima voorbeeld. De doodzieke Sofie ligt al lange tijd in bed, ze wil weten hoe het buiten haar kamer is, wat er allemaal gebeurt in het leven.
De kleine Sofie was altijd heel nieuwsgierig. … Zij wilde wéten, ze wilde alles weten van wat er op de wereld en daarbuiten is. Sofie vraagt haar ouders en de leraar aan huis de oren van het hoofd. Hoe het kan dat het gras groen is, of er ooit een vogel buiten de dampkring kwam, maar ook wat er met je gebeurt als je dood bent.
Vooral door deze laatste vraag zou de verwachting er kunnen zijn dat dit een te zwaar verhaal is. Dat is het niet. De gelaagdheid in het verhaal maakt dat het zowel een zelf- als een voorleesboek is, waarbij de aantekening gemaakt mag worden dat een kind niet onderschat moet worden in taal en onderwerpen en zelf oppakt wat het aankan.
Regelmatig zit je te glimlachen om een wending, verbaas je je over de vindingrijke fratsen die worden uitgehaald door Lange Wapper of de bijzondere avonturen die het drietal Sofie, Terror de kater en de lappenpop beleven. Avonturen die beginnen als om middernacht de klok twaalf heeft geslagen. Haar poppen- en dierenfamilie wordt wakker, getrippel, geschuifel, deurtjes slaan, stoelen worden klaargezet. In haar droom gaan de gordijnen van het poppentoneeltje open.
Jan Klaassen verschijnt en die poppenkast heeft het publiek nu wel gezien, ze willen iets anders dan ‘De wereld is een tranendal’. Terror verlaat zijn plaats op Sofies bed en betreedt het toneel: Toevallig heb ik een toneelstuk geschreven dat heel moeilijk is, een lang stuk dat nog geen naam heeft maar het gaat over Wat Er In Het Leven Te Koop Is. Woord voor woord met een hoofdletter. De toevoeging: Er komen ook ménsen in mijn toneelstuk voor, mensen die kunnen praten. … Maar dit is geen sprookje.
De verschillende plaatsen en situaties volgen elkaar in fantasie en realiteit in rap tempo op. Het boek is dan ook per scène als in een toneelstuk opgedeeld. Ideaal voor een voorleesmoment. Ieder hoofdstuk wordt voorafgegaan door twee bladzijden met links titel en de personages en rechts een grotere tekening. Sofie ziet en ervaart de werkelijkheid en soms lijken dingen wat langs haar heen te gaan, is ze te ziek of lijkt mogelijk wat in de war. Of zijn de karakters bewust zo neergezet door Pelgrom, lijken ze niet te zijn wat ze willen beogen? De keurige meneer Beertje met een mooi gezin wordt uit de modder getrokken waarin hij tot bepaalde lichaamsdelen is ingezogen is de nuchtere constatering van Lange Wapper. Later blijkt de rijkaard een bordeel te bezoeken waar de lezer de uitbundige maar trouwe Annabel met haar grote goede hart weer tegenkomt. Arm en rijk, eerlijk en oneerlijk, verschillende tegenstellingen zijn verwerkt evenals uitdrukkingen waarvan ‘Voor wat hoort wat’ op de jaarmarkt een pijnlijke waarheid duidelijk maakt. Je maakt o.a. kennis met een boerderij, rechtbank, gevangenis en bijna tranentrekkend een tehuis voor mislukte kinderen. Op dat moment in Sofies levensavontuur is het voor sommige kinderen met meer levenservaring en de volwassene pijnlijk duidelijk dat ze ziek is. Het alleszeggende einde kun je tot tien keer toe ontdekkend lezen.
Het gehele verhaal is rijkelijk voorzien van de originele prachtige pentekeningen van Thé Tjong-Khing. De illustraties zitten vol details waarbij de tekening van Sofies slaapkamer leidend in personages kan zijn voor de gehele verhaallijn. De opmerkzame kijker zal ervaren dat de opbouw in emotie van lieflijk tot een storm en een vervagend einde te zien is evenals de opeenvolgende gebeurtenissen een stap in het ziekteproces naar het einde kunnen zijn in het verhaal. Een penseel en een griffel zijn zeer verdiend. De totale vormgeving van deze heruitgave verdient alle lof, van papier tot formaat, lettertype en soepele binding, het maakt de bijzondere leeservaring compleet.
Een tijdloos verhaal met emoties en gebeurtenissen over allerlei kanten van de mens en de maatschappij. Spannend, liefdevol, grappig, weinig verbloemend, bijzonder, niet voor watjes, mooi, realistisch ontroerend sprookje over een kind dat wil meemaken wat in de toekomst had kunnen gebeuren.
Zelf lezen vanaf ong. 9 jaar, voorlezen en bespreken vanaf ong. 7/8 jaar. Klassieker.
Els Pelgrom, Kleine Sofie en Lange Wapper, illustrator Thé Tjong-Khing, Luitingh-Sijthoff, 2023, 152 blz., 9789024597307
