door Een boek dat verschijnt onder de vlag van het project ‘Read with me’ trekt vanzelf de aandacht. In de tekst op de achterkant de zin: ‘Maar nu verstoten de andere kraaien hem: hij past niet meer bij hen.‘ en ‘Waarom kan hij niet zijn zoals in zijn droom?’ Reden om het boek in huis te halen en te bekijken.
Het eerste ‘de aandacht trekken’ is eenvoudiger te beantwoorden dan het antwoord te geven op de vraag waarom de droom niet meer bij de kraai past. Over het eerste kun je volop informatie vinden op de website van Marit Törnqvist of bijv. IBBY/Iedereen leest.be. Een korte samenvatting hieronder.
‘Read with me’ is een bijzonder project m.b.t. lezen in veelomvattende vorm waarbij Marit Törnqvist nauw betrokken is, als ook Jef Aerts de vertaler van ‘De droom van de kraai’.
Het doel is dat Iraanse kinderen die minder makkelijk tot geen toegang hebben tot boeken hiermee in contact te brengen. ‘Read with me’ is een project dat wordt gedragen door vrijwilligers en afhankelijk is van giften. Naast dat kinderen die op straat of bijv. in ontoegankelijke gebieden leven van goede boeken worden voorzien ondersteunt ‘Read with me’ ook mensen ter plaatse die werkzaam zijn op het gebied van lezen. Een ander onderdeel is de begeleiding van een aantal jonge illustratoren door Marit Törnqvist. Eerder van Hadi Mohammadi verscheen in vertaling ‘Het meisje met de zeven paarden‘ en ‘Het granaatappelmeisje‘ ook bij uitgeverij Querido.
Het tweede het verhaal, waarom de kraai niet is zoals in zijn droom, lijkt in dit kleurrijke boek op meerdere manieren te interpreteren. Een combinatie van vrijheid in en van denken, jezelf zijn, je identiteit zoeken, groepsdynamiek, dromen waarmaken, acceptatie en mogelijk nog meer zal in een uitleg of bij bespreken met kinderen zomaar kunnen voorkomen. De titel deed denken aan het boekenweekgeschenk ‘De kraai‘ uit 2011 van Kader Abdolah, waaruit de woorden loslaten en aanpassen zijn blijven hangen als ook een kraai die getuige is van alles. Het land van oorsprong is hetzelfde, de kraai kan als symbool niet anders dan een betekenis hebben in ‘De droom van de kraai‘.
De kraai staat als dier voor veel symbool. De Iraanse cultuur scheelt hierin minder dan je mogelijk zou denken van de westerse cultuur. Een overeenkomende is de symbolisering van ‘verandering’, naast al die andere betekenissen als het lot, de dood of het kunnen aanpassen die aan kraaien worden gegeven. Transformatie staat ook in een rijtje als je de woorden ‘kraai en symbool’ opzoekt. Verandering en transformatie zijn zomaar woorden die van toepassing zijn op dit sprookjesachtige verhaal.
‘Ik was een kraai.
Met korte poten, ronde ogen en een lange snavel.
Een pikzwarte kraai was ik.
Op een nacht droomde ik dat ik een kleurrijke kraai was.’
Met deze woorden begint het boek. Niets vreemds. Ook niet dat je het kan overkomen dat je bij het wakker worden een droom als realiteit denkt te zullen terugzien. Dat overkomt deze kraai ook die in zijn droom ‘wonderlijke kleuren’ had. De kleuren die je op het doorlopende omslag opmerkt in zowel illustratie als titelletters. De kraai is teleurgesteld en gaat op zoek naar een plaats waar hij zichzelf kan spiegelen. ‘Ik was nog even zwart.’
De kraai vond de kleuren prachtig. Het toeval wil dat er op dat moment een goudvis voorbij komt zwemmen. De één bang dat ie wordt opgegeten, de ander stelt de vraag of rood hem zou passen. Er wordt geopperd dat de kraai het geambieerde rood bij de tomaten kan vinden.
De zoektocht naar kleur gaat van start. Een tomatenveld is snel gevonden. De veren worden door het sap rood maar ook kleverig. Het water van de vijver spoelt het af waarna de kraai toch de goudvis vraagt of hij zijn rood mag hebben. De kraai probeert zijn droom waar te maken. De vis stemt toe. De kraai wordt rood.
Blij of misschien wel trots laat hij zich zien bij de andere kraaien. De groep accepteert hem niet, hij wordt gepikt en beschimpt. De rode kraai druipt verdrietig af naar een plek alleen. Wat is er mis met hem? Is hij anders? De kleur als gegeven laat hem niet los. Hij ontdekt dat er meer dan rood is.
De kraai komt verschillende behulpzame dieren tegen waarvan hij kleur, geluid en geur mag lenen om vervolgens weer in te ruilen tegen een andere waarbij een kuiken ineens groen kan zijn en schreeuwt als een papegaai of een ezel die piept als een kuiken. Het ruilen gaat niet zonder slag of stoot, diverse reacties kun je opmerken waaronder aarzeling of misschien angst door een heersende mening. In herhaling gaat de droomkraai terug naar de groep kraaien die je als conservatief kan typeren en hem met hels kabaal belachelijk maken en een ‘Je ziet er niet uit!‘ wegbonjouren. De kleurrijke kraai lijkt niet meer bij de groep te mogen horen. Er is nog steeds geen acceptatie of inlevingsvermogen. Hij wordt zelfs als natuurlijke prooi door een aantal gezien, en dat alleen al door kleur. Hij is in verwarring.
De kraai komt tot inkeer, voor de buitenwereld. In omgekeerde volgorde van zijn zoektocht zorgt de kraai dat iedereen het eigene krijgt tot hij weer de gewone zwarte kraai is van net na zijn droom. De spontane kleurentocht gaf hem niet het gedroomde, het uiterlijk dat hij dacht te wensen. De kraai trekt zich terug zonder zijn droom op te geven.
De tijd ter overpeinzing die in de illustraties aan de hand van seizoensverloop erg mooi wordt weerspiegeld geeft voor de kraai duidelijkheid over het innerlijke gevoel. Hij droomt weer wonderlijk. Hij heeft de bevestiging van anderen niet meer nodig om te zijn wie hij is. Om te zijn hoe hij zich voelt.
Vol hervonden zelfvertrouwen kijkt hij weer in het spiegelende water. De wereld om hem heen geeft kleur aan hoe hij zich voelt. Een kleurrijke innerlijke verandering heeft zich voltrokken. De cirkel is rond.
De illustraties van Salimeh Babakhan laten je verdwijnen in de wonderlijke en tegelijk realistische wereld van de kraai. Met veel inlevingsvermogen, passende kleuren en sfeervolle landschappen wordt het verhaal verteld, de fantasie geprikkeld of het oog gestreeld. Ze lijken ogenschijnlijk eenvoudig, maar bij vaker bladeren ontdek je steeds meer. Ontdek hoe natuurverschijnselen een rol spelen waardoor een mogelijkheid tot verdieping wordt gegeven. Bijv. het onderzoeken of vergelijken van geografische kenmerken van landen en in combinatie met taal neem je parabels of gezegden met ‘kraai’ mee.
De laatste illustraties zijn ronduit prachtig waarin het zwarte kraaitje steeds hoger komt in de-kraai-met-en-zonder-kleuren tot het oog het gewone bijzondere kleurenpalet ziet. Ze verdienen het om door velen te worden bekeken. En als dat wordt gedaan, kijk dan ook naar de schutbladen.
Er is duidelijk sprake van samenspel in het maakproces door illustrator en auteur. In beider werk klinkt daarbij een poëtische ondertoon door. Salimeh Babakhan heeft meer boeken geïllustreerd, het zou mooi zijn als er van haar illustraties door vertalingen in het Nederlands taalgebied kunnen worden gezien. Of wie weet samen met het werk van Hadi Mohammadi, De droom van de kraai maakt nieuwsgierig naar meer.
Een cirkelverhaal waarin het zoeken naar je identiteit om jezelf te kunnen zijn prachtig zintuigelijk wordt verwoord en aan de hand van symboliek wordt verbeeld met zowel een serieuze als humoristische ondertoon. Voor alle kinderen die op zoek zijn naar hun eigen ik, hun eigen droom. Speciaal voor de kinderen in Iran waar het bijzonder mooie project ‘Read with me’ is ingericht. De wereld wordt kleurrijker met boeken zoals deze. Voor ieder kind én volwassene.
Hadi Mohammadi, De droom van de kraai, illustrator Salimeh Babakhan, vertaler Jef Aerts, Querido, 2025, 56 blz., 9789045130279
