door Auga woont in Groenland in West, de nederzetting waar ze woont met haar ouders en de rest van de gemeenschap. Ze voelt zich er niet altijd op haar plek, omdat ze geen vriendinnen heeft en niet goed is in vrouwenwerk, zoals weven. En dat als dochter van de hoofdman! Hoeveel haar moeder ook haar best doet om haar te leren weven, haar weefwerk is, zoals haar moeder zegt, nog niet eens goed genoeg als poetslap. Het weven lukt alleen niet, omdat Auga haar weefwerk simpelweg niet kan zien. Ze is ontzettend bijziend, dus kan alleen dingen die dichtbij zijn scherp zien. Dat maakt haar des te beter in een andere bewerkelijke taak, ivoor snijden. Na de walvisjacht maakt Auga kunstwerken van de slagtanden van de walrussen, zoals een mooie gesp voor een riem of andere voorwerpen. Ivoor is niet alleen een mooi materiaal, maar ook een betaalmiddel voor ander levensonderhoud.
In Groenland zijn alleen niet alle materialen voorzien om goed te kunnen leven. Voor de walrusjacht zijn boten nodig, maar hout hebben ze niet in West. Het hout komt via bisschop Jón, die in nederzetting Oost woont. Ze krijgen alleen steeds minder hout voor hetzelfde ivoor, dus besluit Auga’s vader, de hoofdman, daar iets aan te doen. Hij zal zelf naar de aartsbisschop in Noorwegen varen, om meer hout en ijzer te vragen. Hij gaat met geschenken, namelijk Auga’s ivoorstukken en een ijsbeerhuid, die haar beste vriend Bersi heeft geschoten. Bersi mag mee, maar Auga’s moeder vindt het echt te gevaarlijk voor haar. Als Auga het schip op sluipt, blijkt het inderdaad ook gevaarlijk…
In Noorwegen blijkt de aartsbisschop gevlucht te zijn vanwege een conflict met koning Sverri, blijkt er een complot te zijn tussen Sverri en andere grondbezitters, is de koningin ook ergens bij betrokken… Maar het geeft Auga de kans om in een échte ivoorsnijplek te werken, waar ze nog meer en beter kan leren snijden! En naast het spel spel met de koning genaamd Koningstafel dat ze altijd met Bersi speelt, leert ze nu ook een ander Koningsspel, namelijk schaken. En helaas staat het schaakspel ook centraal in dat andere koningsspel dat zich afspeelt in Noorwegen…
Toen Linda Dielemans tijdens de IBBY-middag vertelde over haar nieuwe boek, begon het gelijk te leven. Schaakstukken gevonden in het noordelijkste puntje van Schotland, gevonden door een man waar we behalve zijn naam, Malcom Lewis, niets van weten. Schaakstukken gemaakt van ivoor uit Groenland en walvistanden van elders, in Noorse stijl, gevonden in Schotland. Schaakstukken die in die Noorse stijl waarschijnlijk weer door vier of vijf verschillende mensen zijn gesneden… En zo ontstond een verhaal, niet alleen het verhaal van Auga, maar vooral het verhaal van de schaakstukken. Want dat is zo knap aan het verhaal van Dielemans, haar verhaal eindigt ook waar het verhaal van de schaakstukken eindigen, in plaats van dat ze het verhaal van Auga volledig tot een einde brengt.
Al die plekken kan een kind gaan duizelen, maar op bladzijdes 100 en 101 staat een werkelijk prachtige landkaart waarop ook de route van Auga met de verschillende schepen uitgewerkt is. Hier kan altijd naar teruggekeken worden.
Het boek zelf leest als een trein en de schrijfstijl van Dielemans is echt behapbaar voor kinderen. Dit maakt het voor de goede lezer een superfijn boek, maar ook voor de minder goede lezer zal het te doen zijn, vanwege de redelijk korte hoofdstukken, ruime bladspiegel en niet al te moeilijk taalgebruik. Ook staat er achter in een hoofdstuk met uitleg van bepaalde woorden, termen en uitleg/’verantwoording’ over de personages. Zo wordt de toren niet de toren genoemd in het boek, maar een roek. Trondheim, de stad waar het verhaal in Noorwegen zich afspeelt, heet geen Trondheim, maar zoals het in die tijd heette: Kaupang en Nidaros. Dit staat allemaal in het boek uitgelegd.
Wat ik ook persoonlijk erg leuk vind, is dat Dielemans in het boek toelicht hoe haar verhaal is gevormd en Auga tot leven is gekomen. Want er is wel een vermoeden wie de schaakstukken gesneden moet hebben, namelijk Margrét inn haga (Margrét de Vaardige), maar zij leefde niet in de goede tijd én op de goede plek voor dit verhaal. Toch heeft Dielemans haar op een heel vaardige manier (Dielemans de Vaardige, haha) verwerkt in dit verhaal, en is dit historische vermoeden niet achterwege gebleven.
Tussen de hoofdstukken over Auga door lezen we over Helgi, een speelstuk in eerst koningstafel en vervolgens het schaakspel. Auga en Bersi spelen veel het spel koningstafel, en hoe het voor de stukken is, lees je in de korte hoofdstukken tussendoor. Ook lijkt het ‘slecht’ te gaan in het spel, als Auga’s situatie benarder wordt.
Wanneer Auga leert schaken, zit Helgi niet meer in koningstafel en beschermt hij zijn koning niet meer, maar besluit hij in dienst te gaan van de koningin in het schaakspel.
Een speciale vermelding voor Sanne te Loo, die met haar illustraties het verhaal écht tot leven brengt. De uitdrukkingen van de speelstukken bij het konings- en schaakspel brengen een lach op het gezicht van de lezer, en de dracht van de koningin van Noorwegen waant de jonge lezer (en de iets oudere lezer ook) in vervoering, ‘wat als ik dit mooie gewaad kon dragen?’. Ook zijn het ontzettend mooie afbeeldingen bij de tijd waarin het boek zich afspeelt, een beetje ingetogen, waardoor de lezer zich extra goed kan inleven. Daarnaast kloppen de afbeeldingen ook feitelijk goed bij het verhaal, wanneer Auga haar haar los heeft in het verhaal, heeft ze ook haar haar los op de afbeeldingen en vice versa. Daarnaast leuk als je het nawoord leest; het idee voor dit verhaal is van origine ontstaan bij Sanne te Loo, die vervolgens samen met Dielemans hiermee aan de slag is gegaan.
Als laatste complimenten voor hoe Linda Dielemans historische feiten weet te vermelden in Koningsspel. Niet iedereen in Noorwegen was bijvoorbeeld in de middeleeuwen een wit mens, ook toen was er sprake van slavernij en mensen van kleur, is ontdekt aan de hand van botonderzoek. Overigens licht Dielemans dit ook toe in het hoofdstuk achterin het boek. Ook zijn de politieke beslommeringen van destijds echt onderbouwd aan de hand van bestaande historische feiten. Een knap staaltje schrijf- en onderzoekswerk!
Tevens is bij Koningsspel al een mooie en bruikbare lesbrief bijgesloten, te vinden op de website van Linda Dielemans. Het boek kan per direct de klas in!
Kortom; een erg fijn lees- en leerboek, waarbij de illustraties te tekst écht ondersteunen, maar ook los kunstwerken vormen. Koningsspel is een mooi geheel, waar menig lezer, volwassen en kind, van kan gaan genieten.
Linda Dielemans, Koningsspel, Leopold, 2023, 326 blz., 9789025885335
