Lieven Stoefs – Peninsula

Peninsula laat zich niet even tussendoor lezen. Een debuut dat in rijke taal is geschreven vol gedachten en observaties. De verteller is een scherp observeerder en geeft in fragmenten beeld aan wat hij voelt, denkt en heeft meegemaakt. ‘Mijn oogranden vormden een scheidingsvlak. Met tegenzin had ik ze leren aanvaarden als mijn grens.’

Een denker die zich veel afvraagt; of andere kinderen hetzelfde voelden: ‘Ik, dat waren mijn gedachten, woorden die ik zuinig gebruikte, getallen met alsmaar meer nullen die toen al onophoudelijk raasden. Daarrond zat een schil van haar en huid, als een kooi.’ De latere ingenieur is nooit ver weg door cijfers en verbindingen.

Vanuit zijn web van gedachten weeft hij draden naar de lezers. Hij, de zoon maar ook kleinzoon en uiteindelijk vader, is niet als een spin in web. Hij staat aan de zijlijn, zoekt de randen op, is nooit het middelpunt, is geen groepsdier. ‘Intussen had ik wel iets anders begrepen: hoe weinig anderen konden weten van wat ik werkelijk dacht. Aan de buitenwereld toonde ik alleen wat ik wilde.’ De einzelgänger, de familie, de klas, de voetbalclub, het werkterrein in de fabriek, een gezin.

Hij vertelt in wat op flarden lijken chronologisch over vier generaties. De lezer krijgt in poëtisch geschreven taal met melancholische ondertoon ervaringen te lezen over zijn jeugd, een eerste liefde, verlies van dierbaren die er altijd waren, vertwijfeling en het werkzame leven. De voor hem toch wel plotselinge verhuizing naar een Grieks schiereiland is voor de serieuze zesjarige een bepalende gebeurtenis. Zijn moeder bloeit op, de ouders zijn meer ontspannen tot vrolijk, opa stuurt hem de sportkaternen. De beleving bij de kloof is intens, hij vraagt zich af ‘Hoe kon zo’n stuk land weg zijn. Wie besliste zoiets?’ Een plek waar een stap links of vooruit een definitieve keuze kan zijn. Het woord ‘schier’ komt over zijn lippen. Het duidt op verbinding voor hem. Zes jaar later terug naar België. Zijn leven zal voortaan uit periodes van zes jaar bestaan. Het wordt er thuis niet eenvoudiger op. Herinneringen aan een onrustgevoel en neerslachtigheid van de eerste jaren komen terug en blijven.

Enkele tekens of beter speldenprikken, zoals je bij geur of muziek kunt ervaren, kunnen een vertelling geven over een gebeurtenis. Gedachtespinsels en feiten worden aaneengeregen uit een periode dat je onzichtbaar houden en op de toppen van de tenen lopen normaal was. Je leest over gaten in de ziel en ervaren wordt dat iedere situatie te traag wordt opgepakt. De jonge man die moet horen ‘Het ligt niet aan jou.’ weet op een gegeven ogenblik de draad van het leven op te nemen. Hoort nog altijd oma’s laatste zinnen: ‘Niemand gaat ooit weg suske. Mijn ouders en mijn zusje zijn er ook nog altijd. Zolang ik met hen praat, blijven ze.’ De tijd in de fabriek is bijna triest en lelijk te noemen, hoe eenzaam, hoe hij de draden zag in leidingen en hiërarchie, maar ook ‘Een dier dat vergeten is dat het een dier is.’ want: ‘Een zoogdier dat fabrieken bouwt om andere dieren weg te toveren, of verwerken zoals ze dat hier noemden.’

Hij keert nog een keer terug naar plaatsen in Griekenland die hij bijna was vergeten, maar niet de marmeren beeldjes van toen. Hij noemt: ‘Ik verzamelde scherven. Langzaamaan begreep ik: alleen de brokstukken krijgen we te zien, nooit wat er oorspronkelijk was, gaaf en onhoudbaar mooi.’ Een boek waarin tijd een spel speelt, het voetbalveld en werkterrein nemen een andere plaats in en waar scherpe randjes juist door tijd minder snedes veroorzaken: ‘We stappen verder, er is nog zoveel tijd.’

Een bijzonder en gelaagd debuut dat je dwingt tot tijd nemen en doorlezen waardoor een intense, mooie leeservaring vol gedachten en ook beelden je ten deel kan vallen. Een spinselweb van levensdraden en een leven met randen dat neigt naar een kloof. Een mooie niet alledaagse nominatie voor de Bronzen Uil 2023.

‘We laten hen allemaal achter. De beweging is oneindig, de eigen rol beperkt. Samen beschermen we elkaar tegen het snijden van de wind. Er heerst een stille afspraak: ik zal om jou treuren als jij dat voor mij doet. Misschien om wie ik probeerde te zijn, evengoed om wat jou wacht. Ik bewaar jouw angst, zorg jij dan voor de mijne?’

Lieven Stoefs, Peninsula, Pelckmans, 2022, 208 blz., 9789464018127