door Het zal je maar overkomen, dat je te horen krijgt dat je een kind krijgt. De zoon van God.
Iedereen kent het kerstverhaal dat verteld wordt vanuit de derde persoon. Het is goed mogelijk dat Mathilde Stein nadacht over Maria en hoe haar leven was ten tijde van keizer Augustus en de komst van haar eerstgeborene Jezus.
Maria’s kerstverhaal is in meerdere opzichten uniek en origineel. Dat is niet het verhaal zelf, want zoals gezegd, is dat als het goed is bij iedereen bekend.
Uniek is allereerst het vertelperspectief vanuit Maria zelf. Hoe was het voor Maria om dit mee te maken? En hoe leg je dit uit aan je familie? De invalshoek van de jonge Maria zorgt ervoor dat het verhaal dit keer vanuit een vrouw wordt verteld. Dit hedendaagse past goed in onze huidige tijd waarin vrouwen zich meer laten zien en horen, zeker ten opzichte van 2000 jaar geleden.
Als tweede is dit kerstverhaal uniek door de illustraties van Sophie Pluim. De illustraties zijn mooi, expressief, krachtig, kleurrijk en spreken voor zich. De paginavullende illustraties zouden een op zichzelf staand beeldverhaal kunnen vormen. De gekozen kleuren passen bij de tijd, zowel qua tijd van het kalenderjaar als historische tijd. Sommige pagina’s zijn figuurlijk en letterlijk schitterend. De gebruikte kleuren, zoals lapis lazuli (blauw), zie je veelal terug in schilderijen uit de 17e/18e eeuw en geven een waarheidsgetrouwe benadering. Door sprekende gezichtsuitdrukkingen komen Jozef en Maria ook meer tot leven. Maria wordt afgebeeld als tiener die weet wat ze wil, dat eerste klopt, vermoedelijk was ze tussen de 14 en 16 jaar toen zij in verwachting raakte en je ziet in die verwachtingsperiode de blik in haar gezicht veranderen tot jonge vrouw en moeder.
De vertelstijl is modern en zal ongetwijfeld de jeugdige lezer vanaf 12 jaar aanspreken. Het kan de lezer (meer) aan het denken zetten hoe een leven zonder hedendaagse technologie is, maar ook over waar je in kunt geloven, wat geloof is en wat geloof kan betekenen. Daarnaast is het verhaal zo geschreven dat de lezer direct wordt aangesproken vanaf de eerste bladzijde: Stel je voor hè. Stel, je bent een meisje van een jaar of veertien, vijftien. En je leeft zo’n tweeduizend jaar geleden.
Iets anders dat opvalt is dat de drie wijzen nauwelijks in dit verhaal voorkomen, ze worden door de engel terloops genoemd als ‘die koningen’. Ik ben benieuwd of hiervoor bewust is gekozen en zo ja, waarom.
Persoonlijk kan ik de modernere vertelstijl wel begrijpen, omdat ik denk dat het ingangen biedt om het er met kinderen van nu over te hebben en iets vanuit een ander perspectief te bekijken. Zelf vond ik het minder prettig lezen en vraag ik mij zelfs af of er lezers zijn die de uitvoering van dit verhaal als oneerbiedig ervaren. Bepaalde bewoordingen zoals ‘en kijk die gekke Jozef nou!’ en ‘ruige mannen’ (de herders) voelen voor mij net iets te oordelend of ingevuld. In het colofon staat wel ‘met speciale dank aan Corien Oranje’ en zal het passend zijn vanuit het toenmalige en huidig perspectief.
Misschien dat meer achtergrondinformatie het verhaal completer zou maken. Bijvoorbeeld over de discussie wanneer Jezus daadwerkelijk is geboren (maand/jaargetijde) en wanneer dit midwinterfeest de naam Kerstmis heeft gekregen. Hoewel de titel ‘Maria’s kerstverhaal’ duidelijk aangeeft voor de lezer dat het gaat om het kerstverhaal, schijnt de benaming Kerstmis pas in de 11e eeuw geïntroduceerd te zijn en noemden ze dat ten tijde van de geboorte van Jezus dus nog niet zo.
Ik ben me ervan bewust dat een verhaal nooit íedere lezer kan bekoren. Oude verhalen kunnen door mondelinge overlevering worden gewijzigd – dat kan bij dit verhaal ook, maar deze is wel ooit opgetekend door o.a. de evangelisten Lucas en Mattheüs.
Het verhaal voelt voor mij minder in balans door de moderne vertelstijl in verhouding tot de illustraties die lijken te passen bij die tijd, maar tegelijkertijd ook modern aanvoelen.
Een boek waarover je kunt nadenken, een benadering heeft om over te discussiëren, feitelijkheden bevat waardoor een duik in o.a. de geschiedenis wordt genomen. Mooi is dat ook de interpretatie van deze vertelling door iedereen op eigen wijze tot zich genomen kan worden.
Maria’s kerstverhaal is genomineerd voor De Archeon Thea Beckmanprijs 2025.
Mathilde Stein, Maria’s kerstverhaal, illustraties Sophie Pluim, Lemniscaat, 2024, 68 blz., 9789047715245
