Bette Westera & Mattias de Leeuw – Gered!

Een in het oog springend omslag door kleur, een nieuwsgierig makend tafereel en een krachtige titel. Zijn de dieren gered of redden ze zichzelf op dit vlot? De titel blijkt een dubbele betekenis te hebben, want wie het boek openslaat zal zien dat het juist ook gaat om het redden van de aarde.

De kennismaking met Arend begint op het titelblad als hij uit zijn ei piept nadat we op het schutblad een pinguïn met een schepnet(!) zien en op deze manier tracht voedsel te verzamelen.
Arend bekijkt zijn omgeving van ijs, zee en een heel warme zon. De niet ondergaande zon zorgt voor smeltend ijs waardoor zijn nest zo het koude water in glijdt. Hij wordt kleddernat. Het voordeel is dat hij erachter komt dat hij kan vliegen!

Tijdens zijn eerste vlucht ziet hij verscheidene dingen die niet kloppen waardoor er geen reden meer is tot blij zijn. Een aantal dieren liggen ‘te dringen op een topje van een rots’, een ijsbeer drijft af op een stuk losgeslagen schots, op een eiland ziet hij een muskusos. De golven bereiken inmiddels de rand van het bos en het water van de rivier kolkt over de randen. Het land staat onder water.
‘Smeltend ijs, het water stijgt.
De zee wordt woest en groot.
Een erge overstroming dreigt.
Bouw bliksemsnel een boot!’

De boot is een goed idee, maar helaas trekken een aantal dieren de noodzaak in twijfel. Opwarming van de aarde? Ze hebben nog geen natte poten zo hoog en droog hangend in een boom en ijs zien ze al helemaal niet. Nattigheid kan zelfs fijn zijn als je altijd met droogte hebt te maken en is een boot wel te vertrouwen? De struisvogel steekt letterlijk de kop in het zand: ‘Geen zee te zien, niks aan de hand!’.
Afwachtend zijn en geen haast hebben is de giraf:
‘Komt tijd, komt raad’, sprak de giraf.
‘Die boot hoeft echt vandaag niet af.
Het komt wel goed, het valt wel mee.
Ik houd het hoofd wel boven zee.’

Er is geen tijd te verliezen beseft Arend als hij in de verte een bootje ziet dobberen. Of is het een eiland? Verrast ziet Arend de ijsbeer en ook de pinguïn. IJsbeer zocht hem omdat Arend de weg weet. Samen gaan ze de dieren te redden. Ze verwachten nog precies op tijd te zijn.

Het is bijzonder knap hoe Westera passende rijm heeft gevonden bij het serieuze thema klimaatverandering. Bij ieder dier de trefzekere woordkeuze waarin een lichtheid die grenst aan humor ondanks de zwaarte van het onderwerp maar toch de serieuze klank blijft. Enkele woorden zullen uitleg behoeven, maar wie tijdens het lezen goed luistert en de platen bekijkt kan veel begrijpen uit de context. Vanzelfsprekend geeft iedere spread stof tot bespreken.

De aquarellen van De Leeuw zijn ronduit treffend mooi. De ijskap zie je kleiner en doorschijnender worden. De soms in enkele streken weergegeven vegetatie, voorheen in zeer droge gebieden, heeft nu natte voeten. Lemmingen overlevend op een stuk groen plastic, apen dobberend in autobanden, grutten op een ronddrijvende ton. De dieren zijn realistisch mooi weergegeven. Hoe nijpender de situatie wordt, hoe vuriger de kleuren worden. De eindplaat is tegelijkertijd prachtig als triest. Ieder detail heeft een betekenis of is terugkerend. De achtergrond geeft weer in welke biotoop de plaat is gesitueerd. De pinguïn van het eerste schutblad heeft zijn schepnet met afval gevuld i.p.v. met voedsel. De omslagillustratie keert verrassend terug.

De parallel met onze samenleving is snel getrokken door de menselijke trekken van de dieren en de smeltende ijskap. Hierdoor is het verhaal te bevatten voor jongere kinderen.
Enkelen die het geheel kunnen overzien, nemen het voortouw. Een groep komt in actie als veranderingen en problemen worden ervaren. In dit geval het bouwen van een boot. Een gedachte aan de ark van Noach komt boven. Noodgedwongen moet er worden samengewerkt om te overleven waardoor ook vriendschap kan ontstaan tussen verschillende soorten. Iedereen helpt elkaar.

Ook oudere kinderen zien met dit door dieren vertelde verhaal, dat de opwarming van de aarde een probleem is van allemaal. Of een dier nu op de Noordpool of rond de evenaar zijn leefgebied heeft, de gevolgen van klimaatproblematiek treft iedereen na verloop van tijd. Afhankelijk van leeftijd kan worden besproken welke algemene en eigen acties kunnen bijdragen aan een oplossing.

Grote thema’s in een prentenboek vol schitterende illustraties en rijke treffende taal. Alles klopt in dit boek. Neem tijd om het geheel tot je te nemen. De aarde verdient het om ‘Gered!’ te worden.

Bette Westera, Gered!, illustrator Mattias de Leeuw, Lannoo, 2022, 32 blz., 9789401485036