door ‘Doof zijn zit niet alleen in je oren, doof zijn zit in je hele persoon.’
Deze zin omvat ‘het zijn’ van iemand die doof of slechthorend is. Hoe is het werkelijk als je geluiden mist? Geen muziek hebt om op te dansen, intonatie mist, een deur- of schoolbel niet hoort, niet weet welk lidwoord je moet gebruiken, niet mee kunt lachen om spontane grappen of ook heel vervelend geen spraak kunt aflezen door een leraar die een snor of baard draagt? En hoe functioneer je dan, pas je in deze snelle maatschappij, welke emoties moet je ondergaan? Een paar punten waar je lang niet altijd bij stil staat. Punten waar de tieners uit dit mooie boek wel mee te maken hadden en hebben. Iedere dag.
In twee verhaallijnen volgen we Freek die naar school ging in de jaren ’50 en Sterre die in de huidige tijd opgroeit. Om en om vertelt Cazemier over Sterre en Letterie over Freek. Uit alles blijkt dat ze zich enorm goed hebben ingelezen tot ingeleefd. Ze hebben zelfs een cursus gebarentaal hiervoor gevolgd. Bovenaan ieder hoofdstuk staan illustraties in gebarentaal van Saskia Halfmouw ‘naar een ontwerp van Gerard Draaisma’, degene die de auteurs ook les gaf. Het nawoord is van toegevoegde waarde.
Sterre groeit op een horende familie. Ze kan met haar CI, een implantaat, wel horen. Horen in de zin van letterlijk alles. Ieder bijgeluid van zacht tot luid komt even hard bij haar binnen. Zeer vermoeiend. Zodanig dat haar cijfers in de brugklas eronder lijden. Niet alleen daardoor: ze wil gewoon zijn. Ook valt het haar zwaar dat de vriendschap met haar vriendin sinds de kleutertijd verandert. Zij zou haar juist helpen met aantekeningen, extra uitleg enz. Emmelie kan gebarentaal, de anderen niet. Bij spraak aflezen is aankijken een voorwaarde, bij groepsopdrachten en een kantine vol pubers is dit niet eenvoudig. Er blijken meer eenlingen op school, er zijn leer- en bespreekmomenten waardoor ze het aanbod van een Kentalis-tolk aanvaardt. Energie haalt ze uit het contact met de niet-horende Mila, ontmoet op een theaterkamp voor dove kinderen. Mila komt uit een dovenfamilie waar Sterre zich thuis voelt en vooral met opa een goed contact heeft. Hij geeft haar het advies voor zichzelf op te komen, er zelf iets van te maken.
Toch is er twijfel: ‘Waar hoort zij nu het meest bij? Bij haar dove vrienden of bij die andere, horende wereld?’
Freek is onlangs verhuisd zodat hij niet meer intern hoeft te wonen. Toch mist hij zijn vrijheid. ‘Op het moment dat het busje hun straat inrijdt, valt er uit het niets een zak zand op Freeks borst die alle lucht en vrolijkheid eruit drukt. Hier is alles van steen.’
School is voor de opvliegende Freek niet eenvoudig waar gebarentaal verboden was en een streng regime heerste. Juf de Groot was meer een Bulstronk. Freek wil gewoon zijn, niet eindeloos spraaktrainingen oefenen. Alleen thuis waar iedereen doof is mag gebarentaal worden gebruikt, schaamte speelt een rol.
De algemene opinie was dat er slechts een beperkte beroepskeuze was voor een mindervalide en een verdere opleiding niet mogelijk of nodig was. Freek komt voor zichzelf op. De vrijheid en tegelijkertijd beperking van de fietstocht is ontroerend maar tevens ook een kantelpunt. Hij komt te wonen in een warm pleeggezin. Het contact met maatschappelijk werker mw. Van Wijk is goed, er is vertrouwen. Samen met Freeks volharding ontstaat er een opening voor een toekomst.
Twee ‘gewone’ tieners die hun weg moeten vinden in een samenleving waarin zij niet volgens de standaard norm kunnen functioneren. Een interessant tijdsbeeld hoe de maatschappij toen en nu aankijkt en reageert op mensen met een beperking, mede door gewijzigde inzichten. Met ontroering, soms verbijstering, maar ook de glimlach lees je over deze twee unieke mensen met hun eigen en bekende sores passend bij de leeftijd. Cazemier en Letterie hebben een toegankelijk mooi invoelend en bijzonder verhaal geschreven over een niet vaak voorkomend onderwerp. Freek en Sterre beiden mensen uit de dovencultuur en wiens verhaallijnen elkaar kruisen, moeten kunnen leven en functioneren in een horende wereld. Je bent goed zoals je bent is iets wat iedereen graag wil ervaren. Prachtig boek. Aanrader.
Caja Cazemier & Martine Letterie, Hoor je mij?, illustrator Saskia Halfmouw, Leopold, 2022, 224 blz., 9789021683423
