door Van een aantal auteurs neem je als vanzelf een volgend boek op. In het geval van Édouard Louis is het even wachten tot uitgeverij De Bezige Bij een vertaling uit het Frans gereed heeft, de uitgeverij waar ze tot nu toe allemaal in het Nederlands verschenen. Onlangs, in april 2025, las ik het laatst vertaalde boek Monique ontsnapt en daarmee zijn de tot nu toe zes boeken gelezen. De zes boeken werden niet in volgorde van verschijnen gelezen. Vier staan in eigen kast; de eerste en de laatste waren een bibliotheeklening.
Auteurs waarvan alle of het meeste werk in de boekenkast staat, wordt vaak in ‘eigen leestijd’ gelezen, grotere stukken staan daardoor regelmatig niet online. Tijd voor een (oeuvre)-overzichtje.
Voor wie iets wil weten over deze uitgaven en voor het eigen ‘archief’ – met per titel een korte of iets langere leeservaring van het boek.
leesoverzicht met verschijningsjaar
13-01-’19: Ze hebben mijn vader vermoord, 2018
03-10-’21: Strijd en metamorfose van een vrouw, 2021
18-04-’22: Weg met Eddy Bellegueule, 2014
30-07-’22: Geschiedenis van geweld, 2017
04-07-’24: Veranderen: methode, 2022
21-04-’25: Monique ontsnapt, 2024
Ze hebben mijn vader vermoord – 2018, vert. Reintje Ghoos, Jan Pieter van der Sterre
Het verhaal, een pamflet, van een zoon over zijn vader en meer.
zijn levensverhaal vastleggen is het verhaal van mijn afwezigheid schrijven. en ook ik heb vaak het gevoel dat ik van je hou’.
Het verhaal van een tijd waarin je zo snel mogelijk van school ging, zonder ‘een paar jaar vergeten te worden, wat anderen de jeugd noemen. Afzien van een andere toekomst; studie en sociaal tegenover armoede en drank. Mannelijkheid heeft je veroordeeld tot armoede, tot geldgebrek.
Een aanklacht tegen de Franse staat.
Genomen beslissingen die er voor zorgen dat de armen armer worden en de rijken rijker. De heersende klasse en de overheerste klasse. …zij doen aan politiek terwijl de politiek bijna geen invloed op hun leven heeft. Voor de heersende klasse is politiek meestal een ethische kwestie…..voor ons was politiek een kwestie van leven of dood.
De vader zag de zoon niet, had liever een andere gehad. De zoon wilde liever dood. Aan het eind hebben ze veel gesproken. de kinderen turnen de ouders om en niet andersom.
Kansen krijgen en nemen.
Je vader wilde niet over zijn verleden vertellen omdat hij daardoor weer zou weten dat hij iemand anders had kunnen worden die hij niet is geworden.
Tussen de regels is vast nog meer te lezen in dit amper 73 bladzijdes tellende boekje. Verdriet, woede, zacht, begrip, liefde, racisme, homohaat, nietsontziend. Lees het zelf. De laatste zin. Zou dat de enige mogelijkheid zijn? Ik ben nieuwsgierig naar ander werk.
=.=.=.=.=
Strijd en metamorfose van een vrouw – 2021, vert. Reintje Ghoos, Jan Pieter van der Sterre
Toen ik dit portret zag, voelde ik de taal uit me verdwijnen.
Zijn moeder was dus ooit wel gelukkig en geen schaduw van wat zij is verworden.
Lezers die het werk van Louis volgen hebben vast Strijd en metamorfose al gelezen.
Na Ze hebben mijn vader vermoord kwam deze automatisch op de leesstapel. Waar het boek over vader je beetpakte tot je het uit had, laat deze je met bijna fragmentarische herinneringen makkelijker los.
Wederom messcherp geschreven, maar met herhaling van cursief gedrukte zinnen. Misschien mag je niet vergelijken. Dat zal beter zijn. En toch, mogelijk is de ene meer beeldend en de ander meer zelf lezen en zien tussen de regels. Of greep het politieke deel meer vast? Terwijl in deze het belang van onderwijs en opleiding zondermeer naar voren komt in combinatie met afkomst/sociale klasse, werk en een portie geluk in het leven.
Armoede brengt altijd een handboek vol gedragsregels met zich mee, dat door niemand hoeft te worden gedicteerd om het te kennen: zonder dat iemand het me ooit had gezegd, wist ik dat ik anderen in het dorp niet moest vertellen dat wij uitstapjes naar de voedselbank maakten. – En – Waarom was ik wie ik was?
Zinnen in een citaat waarin een wereld aan gedachten en gevoelens schuil gaat.
Het blijkt dat ik nog een Louis te gaan heb lees ik op de binnenflap. Dat is fijn.
=.=.=.=.=
Weg met Eddy Bellegueule – 2014, vert. Edu Borger
Opgroeien in een arbeidersgezin in Hallencourt, Picardië. Armoede. Echte armoede. Slechte woningen, ongezond eten, alcoholisme, fabrieksleven, weinig scholing, altijd geldgebrek en een stereotiep beeld van relaties en toekomst in deze samenleving. En dan ben jij anders dan wordt verwacht. Wat en hoe is ‘anders’?
Edouard Louis was onlangs in Nederland. Er is een nieuwe roman Veranderen: methode.
Eerder is gelezen Ze hebben mijn vader vermoord en Strijd en metamorfose van een vrouw, nu eerst dit debuut voordat de nieuwe wordt opgepakt.
In dit debuut is veel te herkennen uit de romans/novelles over zijn vader resp. zijn moeder. Ze hebben mijn vader vermoord was op de een of andere manier het meest indrukwekkend van de drie. Mogelijk ook in het licht van de aanstaande tweede ronde verkiezingen in Frankrijk, het boek is tenslotte grotendeels een aanklacht tegen de Franse staat. De sociale ongelijkheid is er nog steeds. Studeren is geen vanzelfsprekendheid. Je weg vinden, jezelf ontdekken, als je voor mietje en veel erger wordt uitgemaakt is niet eenvoudig, je valt overal buiten, in een wereld waar de man ofwel ‘de Kerel’ de dienst uitmaakt, wordt gedronken en gevochten. Rauw, triest, schrijnend. En het is nog autobiografisch ook.
Verschillende zinnen laten je stilstaan bij eenzijdige denkpatronen, onwetendheid, stereotiepe beelden, met afleren/beter worden en meer.
. Je probeert eerst net als de anderen te worden en ik heb geprobeerd net als iedereen te worden.
. Het zou logisch zijn geweest als hij ook voor mietje was uitgemaakt. De misdaad bestaat niet uit doen, maar uit zijn. En vooral uit het eruitzien als.
. Ik had alles geprobeerd.
Wanhoop, angst, eenzaamheid. Triest dat dit nog steeds in de 21e eeuw zo is.
=.=.=.=.=
Geschiedenis van geweld – 2017, vert. Reintje Ghoos, Jan Pieter van der Sterre
Na Weg met Eddy Bellegueule, Ze hebben mijn vader vermoord en Strijd en metamorfose van een vrouw moest eerst deze worden gelezen voordat ik in de allernieuwste mag beginnen.
Veel van wat hierin is beschreven, komt in bepaalde mate ook terug in de hierboven genoemde titels, m.n. in die over zijn moeder en vader.
Deze geschiedenis wordt door zowel Eddy als zus Clara verteld. Wie meerdere ‘Louis’ heeft gelezen zal weten dat juist deze een nogal heftige gebeurtenis beschrijft. In de hoofstad, niet in het dorp van afkomst in Picardië. Het dorp waar hij zichzelf niet kon zijn, laat staan dat hij een relatie met een man kon aangaan was hij ontvlucht.
Dat ik eerst was gevlucht. Studie, het idee van studeren was veel later opgekomen, toen ik had begrepen dat het ongeveer de enig mogelijke weg was, althans de enige weg waarmee ik niet alleen geografisch, maar ook symbolisch, sociaal, dus totaal afstand zou kunnen nemen van mijn verleden.
Als hij een eerste keer in het ziekenhuis is voor onderzoek na de verkrachtings/wurgingsscène, is een opmerking van de verpleegster één die mij nogal raakte: Nou ja het is geen afwijking. De bureaucratische protocollen bij politie laten je eerder schuldige dan slachtoffer voelen. Je zóu toch zwijgen? Waarom krijgen de verliezers van de Geschiedenis het opgelegd daarvan te getuigen – alsof het niet genoeg was dat ze de verliezers zijn, (…) je zou het recht moeten hebben te zwijgen, wie het geweld hebben ervaren zouden het recht moeten hebben er niet over te spreken..
Wat mij opviel – de boeken konden tijdens het schrijven hiervan niet naast elkaar gelegd worden – dat in dit boek meermaals houwen, zouwen en effen (doen) voorkomt en als je het eenmaal meermaals ziet, stoor je je eraan. Bij de volgende vertalingen genoot ik meer van taal en of schrijfwijze, mogelijk ook door in minder woorden meer vertellen?
Misschien een stevig verhaal voor op vakantie, maar voor dergelijke boeken wil je tijd hebben, in één keer kunnen doorlezen. Daarbij, het zand schud ik er uit, maakt de omgeving van zee en lucht de verhalen te behappen. Komende maanden tijd maken voor Veranderen: methode, het ligt sinds uitkomen klaar.
=.=.=.=.=
Veranderen: methode – 2022, vert. Reintje Ghoos, Jan Pieter van der Sterre
Na bijna twee jaar werd deze opgepakt. Soms zijn er omstandigheden waardoor er boeken blijven liggen, maar ook deze werd tijdens vakantiedagen gelezen. Een vakantie waarin alleen door middel van notities iets werd gepost.
Elk boek leidde me naar een ander boek – en elke boek leidde me weg van mijn vroegere ik.
Eddy schrijft o.a. aan vader en Elena. Steekwoorden: zoeken, vluchten, afkomst, identiteit.
En de vraag: is dit het afrondende boek, als in verandering is compleet?
Er is veel herkenning als eerdere boeken zijn gelezen, het is voldoende zo.
Soms denk ik dat al het vechten vergeefs is geweest en dat ik door te vluchten heb gevochten voor een geluk dat ik nooit heb gekregen.
=.=.=.=.=
Monique ontsnapt – 2024, vert. Kiki Coumans
In november 2024 verscheen er toch een volgende ‘Louis’ en toch nieuwsgierig. Maar doordat na het lezen Veranderen: methode er werd gedacht ‘het is voldoende zo’, deze geleend uit de bibliotheek en laat ik eerlijk zijn, de boekenkast is voller dan vol.
In Monique ontsnapt wordt er verslag gedaan van het weggaan bij en het ontsnappen aan de vriend in Parijs waar de moeder van Édouard na vertrek uit Picardië bij was ingetrokken. Huiselijk geweld speelt een rol als ook economisch afhankelijk zijn van de ander. Er lijkt nu werkelijk een verandering op te treden.
Maar nadat ze bij mijn vader was gaan wonen, was ze veranderd. De splitsing was duidelijk en scherp: er was mijn moeder vóór en na de breuk, als twee verschillende personen. Die transformatie beperkte zich niet tot de zachtheid: ze was ook grappiger geworden en ze gaf meer blijk van empathie.
Veel voelt als leunen op de ene zoon terwijl er ook een zus is waarmee meer contact is. Is het omdat Édouard een appartement in Parijs heeft, omdat hij geld heeft door het schrijven? Door het boek waarover ze eerst zo boos was dat hij had geschreven, dat was gepubliceerd?
….omdat ik het in mijn jeugd moeilijk heb gehad heb ik de boeken geschreven die tot conflicten met mijn familie hebben geleid maar die mijn moeder paradoxaal genoeg hebben geholpen te vluchten en zichzelf opnieuw uit te vinden. Ik zou kunnen zeggen: Geen leed in mijn jeugd = geen boeken publiceren = geen geld = geen vrijheid.
Naast dat het een haast chronologisch verslag is van de gebeurtenissen, kan het ook voor een deel als reflecteren op worden gezien, van jeugd tot het leven dat nu kan worden geleefd. Gebeurtenissen van vlucht tot intrek in eigen onderkomen inclusief geboden financiële, morele en praktische hulp door niet in staat zijn zelfstandig te handelen.
maar zou geld hebben volstaan om iemand voldoende zelfvertrouwen te geven om die verlammende en onthechtende factoren te overwinnen? Bijna vraag je je af of er ook sprake is van gemakzucht, terwijl dit eerder een onwetendheid en lamgeslagen zijn zal zijn.
Een verslag waarin moeder Monique eindelijk zover is om te ontsnappen aan ongelijkheid en mishandeling. Een proces dat tijd neemt en niet eenvoudig is. Het geheel leidt tot het elkaar weer spreken en beter verstaan van moeder en zoon, maar een gedachte blijft hangen betreffende wel / niet contact in de nieuwe woonomgeving van Monique. Bijzonder is de reis naar Hamburg waaruit de doordenkende vraag ontstaat: Wie verandert niet zijn manier van doen tegenover anderen?
Ook in dit boek komt terug: in hoeverre ben je schuldig aan denken en doen of ben je een product van handelen en mogelijkheden door opgroeien, afkomst, sociale omgeving. Hoeveel jaar heeft een mens nodig om de realiteit van zijn jeugd onder ogen te zien?
De aanhaling van Virgina Woolf is een interessante, dat vrijheid vooral ook en juist een materiële en praktische is: vrijheid heeft een prijs. Een plaats voor jezelf en enige financiële middelen.
Als je aan achterstand denkt, aan armoede, denk je aan moeilijk kleren kunnen kopen of rekeningen kunnen betalen, maar niet aan die dingen: smaken, geuren, zintuiglijke ervaringen die iemand nooit heeft gehad.
De terugblik op het schrijven van de romans is ook iets wat opvalt, het uiting geven aan mijn eigen wond en de wond die een gemeenschappelijke is. Door het beschrijven van de eerste boekpresentatie waar onverwachts moeder Monique bij aanwezig bleek te zijn word je hier als lezer deelgenoot van. Het verklaart hiermee ook waarom Édouard zoveel voor zijn moeder in werking stelt om haar een veilig eigen eerste onderkomen te bieden.
Wat voelt als een verslag, is ook een reflecteren en geeft mooie doordenkers. Wie weet ook ooit op de plank naast de andere.
=.=.=.=.=
Conclusie na het schrijven van dit oeuvre-overzicht(je): gewoon iedere Édouard Louis lezen en in huis halen. Ook een volgende.
Edouard Louis, Édouard Louis, Weg met Eddy Bellegueule, vertaler Edu Borger, De Bezige Bij, 2014, 224 blz., 9789023466918
Edouard Louis, Geschiedenis van geweld, vertaler Reintje Ghoos, Jan Pieter van der Sterre, De Bezige Bij, 2017, 224 blz., 9789023466918
Edouard Louis, Ze hebben mijn vader vermoord, vertaler Reintje Ghoos, Jan Pieter van der Sterre, De Bezige Bij, 2018, 96 blz., 9789403133300
Edouard Louis, Strijd en metamorfose van een vrouw, vertaler Reintje Ghoos, Jan Pieter van der Sterre, De Bezige Bij, 2021, 80 blz., 9789403198507
Edouard Louis, Veranderen: methode, vertaler Reintje Ghoos, Jan Pieter van der Sterre, De Bezige Bij, 2022, 304 blz., 9789403131559
Edouard Louis, Monique ontsnapt, vertaler Kiki Coumans , De Bezige Bij, 2024, 160 blz., 9789403133898
