door De stembus voor de Grote Vriendelijke 100 van de Grote Vriendelijke Podcast sluit vandaag en ook wij hebben dit jaar weer nagedacht over het goede, mooie, leuke, grappige aanbod binnen de categorie jeugdboeken. Welke boeken zijn geliefd bij ons en welke boeken verdienen een plek in de top 100? Niet per se een makkelijke vraag, want als je een boek écht goed bekijkt qua tekst en illustraties dan mag bijna ieder boek in de lijst komen te staan. De een stemt meer vanuit goede/fijne herinneringen aan een boek, de ander meer op thema. Alles is goed, zolang het maar geen volwassenboeken zijn.
Hopelijk komt er ook dit jaar weer een gevarieerde GV100 uit alle stemlijsten met zowel nieuwe(re) als oude(re) boeken. De stemmers zijn juist volwassenen, dus dat klassiekers aanwezig zijn in de lijst is niet gek.
Opvallend is dat wij niet allemaal/alleen maar boeken stemmen die meer geliefd zijn onder het gros van de volwassenen en/of een hype zijn. Onze uiteen liggende (en ook overlappende) interesses komen terug in onze stemkeuzes.
We zullen zien of Mot en de Metaalvissers stijgt naar plek 2 of 1 en of Lampje haar nummer één positie moet afstaan? De nieuwe editie van de Grote Vriendelijke 100 wordt bekendgemaakt op 23 november a.s. tijdens de Grote Vriendelijke Pakjesavond in Tivoli Vredenburg.
Irene
Robin – alle verhalen – Sjoerd Kuyper
Mot en de metaalvissers – Sanne Rooseboom
Ik geef je de zon – Jandy Nelson, vertaling Aimée Warmerdam
De goudsmid en de meesterdief (heruitgave van Verhalen van de tweelingbroers) – Tonke Dragt
Lily – Tom de Cock 
Misschien een beetje saai, maar er is maar een wijziging in mijn lijst t.o.v. vorig jaar. De gebroeders Leeuwenhart hebben namelijk plaatsgemaakt voor Lily, want hoe kan ik als Lily liefhebber nou niet stemmen op dit fantastische boek? Als je nog niet begonnen bent aan deze serie: doe het! Goed geschreven, pageturner, spannend en daarnaast zijn de thema’s on fire (om even in Lily’s taal te spreken).
Bij Robin denk ik vooral terug aan de humoristische schrijfwijze en spontaniteit van kinderen over o.a. serieuze onderwerpen. Zelfs als volwassene kan je krom liggen van het lachen. Wrom? Ontdek het zelf! 😉
Bij Mot en de metaalvissers klopte alles fantasie, realiteit, kind en mens zijn, verantwoordelijkheid, opgroeien, zijn wie je bent. Zeer goed geschreven met echt mooie bijpassende illustraties van Sophie Pluim.
Ik geef je de zon.. tsja.. behoeft dat uitleg van mij? Favoriet boek. Het komende jaar kan ik nadenken of Nelsons’ nieuwste boek Als de wereld wankelt een plek krijgt op mijn stemlijst. Vraag me alsjeblieft nooit om te kiezen tussen die twee boeken. Ze hebben beide een speciale plek.
De goudsmid en de meesterdief, ofwel verhalen van de tweelingbroers, zal altijd een fijne herinnering aan vroeger blijven. Naast dat is Tonke Dragt echt een verhalenverteller dus een ander boek had ik natuurlijk ook kunnen kiezen. Wie weet volgend jaar De zevensprong?
Mireille
Rindert Kromhout – Soldaten huilen niet
Joyce Pool – Stamppot met kogels
Arend van Dam met Alex de Wolf – Hoe fel de zon ook scheen
Yannick Fritschy met Tjarko van der Pol – Dwars door tijd & ruimte
Tonke Dragt – De brief voor de koning
Voor de top 5 van dit jaar heb ik niet lang nagedacht. De jeugdboeken die nu, lang of korter na uitgave, schaarse plankruimte innemen zijn voor mij nog steeds de aandacht waard.
Tonke Dragt met De brief voor de koning is voor mij het oerprototype van een goed geschreven avonturenboek. Rindert Kromhout verdient ook een ereplek met specifiek Soldaten huilen niet, want dat was het eerste deel van zijn historische young adultboeken, een nog altijd groeiend deel van zijn oeuvre.
De titels van Joyce Pool, Arend van Dam en Yannick Fritschy staan erop omdat ik die had willen lezen toen ik zelf op de basisschool zat. Hoe fel de zon ook scheen is een verhalenbundel over o.m. de dagelijkse gang van zaken in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een handig middel om op een goede rustige manier met onderwijs over deze oorlog te beginnen.
Hetzelfde geldt voor Stamppot met kogels, dat zich toespitst op gewone mensen op Texel. Zo breng je een ingewikkelde situatie dicht bij een jong publiek.
Ik zet ook graag een non-fictieboek over een complex onderwerp op de erelijst. Dwars door tijd & ruimte behandelt een deel uit de wetenschap waar de meeste volwassenen zich niet aan durven branden. Daarom is dit boek ook voor oudere lezers zeer goed leesbaar, wat in feite eveneens voor de andere titels geldt!
Feline
Paul Biegel – De rover Hoepsika
Els Beerten – Allemaal willen we de hemel
Elizabeth Wein – Codenaam Verity (Operatie Verity)
Linda Dielemans – Koningsspel
Stern Nijland – Het dierendoodboek
Mijn top vijf is behoorlijk vergelijkbaar met die van vorig jaar. Er zijn drie boeken hetzelfde, maar 2 boeken zijn nieuwe binnenkomers. De drie boeken die zijn blijven staan zijn De rover Hoepsika, Allemaal willen we de hemel en Codenaam Verity. De rover Hoepsika is een boek dat me al van jongs af aan vermaakt en me tot nu toe altijd bijgebleven is. Ik vind het een hilarisch, origineel boek, waar de jongeren van nu ook nog van kunnen genieten. Ik heb het een paar jaar geleden gelezen met een jonge, moeilijke lezer, en ook hij kon genieten van dit verhaal en het technisch lezen samen goed behappen. Biegel is in mijn jeugd in ieder geval de koning van het kinderboek geweest, en De rover Hoepsika is voor mij de kroon van het werk.
Dan volgt Allemaal willen we de hemel van Els Beerten. Ik vind dat een boek dat als oorlogsboek ook steeds actueler wordt. Het benadrukt de grijstinten in het kiezen van een kant, het in gesprek blijven en het belang van iets doen. Wederom; ik raad eenieder aan dit boek te lezen. Ook Codenaam Verity is in mijn lijst blijven staan. Het is dit jaar heruitgegeven, maar in mijn ogen krijgt het nog steeds te weinig aandacht. Het gaat over vrouwen in de oorlog en hoe achteraf een waarheid opeens heel anders kan zijn dan hoe het lijkt. Het is goed geschreven, voor de iets jongere lezer dan Allemaal willen we de hemel, met een net zo belangrijke boodschap.
Codenaam Verity is afgelopen jaar opnieuw uitgebracht bij uitgeverij Blossom Books onder de titel Operatie Verity.
Dan de nieuwelingen in mijn lijst! Dat zijn Koningsspel van Linda Dielemans en Het dierendoodboek van Stern Nijland. Koningsspel is een boek dat ik zó graag had willen lezen als kind. Én historische aspecten én een leuk, spannend verhaal. Je merkt echt dat er heel goed onderzoek is gedaan en dat Linda Dielemans een verhaal had om te vertellen, in plaats van een verhaal gezocht heeft om te vertellen.
Het laatste boek in mijn top vijf beste kinder- en jongerenboeken is Het dierendoodboek van Stern Nijland. In de kiesboom van Katinka Polderman stond dat er ook non-fictie in mag. En toen dacht ik direct aan Het dierendoodboek. Ik vind dit zo’n mooi boek waar zoveel aandacht in is gaan zitten. Nijland is de maker van zowel de afbeeldingen als de tekst en daardoor vind ik het product an sich des te knapper. Daarnaast is de tekst goed te volgen, informatief en niet te moeilijk voor kinderen. En, laat je vooral niet afschrikken door de titel, want het is een respectvol boek en gaat ook heel veel over hoe dieren leven. Het is heel makkelijk bruikbaar voor werkstukken, om zo even een stukje uit te lezen, creatieve lessen of voor de informatiejager in de klas die toch leesmeters moet maken.
Ria
De keuze was reuze is geen nieuwtje m.b.t. de GV100. Een prentenboek, iets natuur, iets informatief, iets m.b.t. mensen in verdrukking, een leesboek en iets voor veel leeftijden/voorlezen.
Ik heb ook gekeken naar de keuzes van de drie anderen van Lezersgoud. Geen overlap en vooral titels noemen die kinderen op de basisschool kunnen lezen. Want eerlijk, ik heb er ook een paar gelezen die mij ook of nog meer achterelkaar door lieten lezen, maar toch gemiddeld voor het VO zijn. Die gaan naar het eindejaarslijstJE ‘opmerkelijke boeken 2024’.
De keuzes worden gemaakt door veelal volwassenen. De poster hangt grotendeels juist op plaatsen waar kinderen van de basisschoolleeftijd komen en waar aan de hand van kan worden geadviseerd. In feite bepalen dan zwartwit gezegd volwassenen wat kinderen lezen. Verschillende YA zijn toch echt meer vanaf 14 jaar.
Kortom, criteria waren: verschillende genres, boek moest in huis liggen, basisschoolleeftijd, Nederlandstalige maker(s). En nee, hier is maar één recensieboek bij dat ik anders ook zelf in huis had gehaald.
Eén titel was direct duidelijk dat deze in de top 5 moest komen: Een zee van liefde van Pieter Gaudesaboos. Alleen al om de titel een must in deze verharde onveilige wereld. Een beetje meer aandacht voor elkaar, de mens in nood een helpende hand bieden, de nodige verdraagzaamheid naar de ander, gewoon accepteren hoe iemand leeft en is, het zou de wereld met al haar culturen en diversiteit leefbaarder voor ieder maken. De inhoud zal ieder vast bekend zijn, zo niet warme aanbeveling om alsnog te lezen en te bekijken.
De tweede reden waarom deze ook een keuze is: het is een soort van familie-prentenboek geworden. Zelfs zodanig dat er een cadeau werd bedacht, een unieke prent kon worden opgehaald bij de maker zelf. Hoe mooi is dat, dat dit kan en mogelijk werd gemaakt. We kijken iedere dag naar Beer en Pinguïn, gewoon naast elkaar hoe verschillend ze ook zijn. ‘Ze zaten zwijgend naast elkaar. / Beer at een broodje. Pinguin dacht na.’ Een zee van liefde.
Na drie jaar is mijn top 5 compleet gewijzigd. De vorige keuzes zijn blijvende favorieten en titels die ik zondermeer blijf aanbevelen. Naast verdraagzaamheid en aandacht voor elkaar, voor mensen dichtbij en mensen in nood, is natuur een extreem belangrijk onderwerp. Diverse klimaatboeken zijn in een item Palmen, polen, natte voeten & meer soep op Lezersgoud Extra verzameld. De wereld is van iedereen, zorgen dat dit zo blijft in meerdere opzichten is een groot punt.
Veel begint dichtbij huis, ook natuur. Een boek waarvan ik ontzettend heb genoten en voor mijn verjaardag kreeg is van Marieke ten Berge & Eva Moraal – Polder. De schitterende illustraties, de interessante teksten, je ontdekt en geniet van zoveel. Een vogel die met alle ruimte en in vrijheid overvliegt van en naar een plaats die het zelf kiest. Je hoopt, zo lang mogelijk zelf kán kiezen. Noord staat natuurlijk ook op het verlanglijstje.
Een boek dat ik vroeger eind basisschool graag had gehad: Suikerland van Henna Goudzand Nahar & Renate Siepel (de bespreking is van Mireille). Zeer informatief, goed geschreven met woorden van toen en passend zijn. Prachtige indrukwekkende illustraties die ook zelf een verhaal vertellen. ‘Niemand kan je geest van je afpakken, Esi!‘ moed houden, doorgaan, eens komt het goed, je hoopt dat dit verhaal geschiedenis is. Juist de kinderen van de jury Jónge Thea Beckmanprijs lieten hun eerste keuze op deze titel vallen, het geeft hoop. Het was fijn beide dames daar te kunnen ontmoeten.
De volgende keuze is een boek dat ik ook met veel interesse heb gelezen. Een boek dat ik vroeger had willen hebben, een boek dat ik absoluut ingezet had in mijn leesgroepen op de basisschool. Welke Van Dam niet, maar dat terzijde. In Arend van Dam – De ware geschiedenis van Dancing Buffalo word je meegenomen op een reis langs oorspronkelijke bewoners van de wereld. Wij westerlingen hebben een stevig koloniaal verleden. Een boekkeuze dat niet alleen over ‘oorspronkelijken’ gaat, maar ook over o.a. taal, cultuur, klimaat, landschap – een interessante les over culturele antropologie en kolonialisme. De illustraties van de Oekraïense Oksana Drachkovska zijn kleurrijk en zeer passend. Ik denk met plezier terug aan de warme presentatie met Oekraïense zang in de bibliotheek op Neude in Utrecht.
Ik heb genoten van Yorick Goldewijk & Jeska Verstegen – De boom die een wereld was De rijke taal van Goldewijk, de meer dan schitterende illustraties van Verstegen (beiden nu een Gouden maker!). Ik begon mijn stuk met ‘Het is of ik deze boom weet te staan, zo’n immens grote brede koninklijke eik vol…’. Hebben kinderen van nu dat nog, dat ze door buiten te spelen herinneringen hebben aan spel, mensen en vooral natuur? Er door fantaseren, de verbeelding laten spreken? Zullen we daarom al met z’n allen voorlezen? Voor taalontwikkeling én fantasie?
Want echt, ook al begrijp je op jongere leeftijd nog niet alles, een kind neemt altijd iets mee uit een verhaal, onthoudt een woord en later bij weer voorlezen, zelf lezen of zomaar een gesprek of gebeurtenis, valt het kwartje, dát woord, dát verhaal krijgt dan een betekenis, een verhaal.
Verhalen zijn als vrienden, om met de uil te spreken: ‘En plotseling zag hij de tak tussen de bladeren naar hem wuiven, en hij voelde hoe erg hij zijn vriend had gemist.’
Een zee van liefde – Polder – Suikerland – De ware geschiedenis van Dancing Buffalo – De boom die een wereld was
