door Nooit denk ik aan niets, Hoe lief ik je heb, Voor altijd vandaag, Verzamel de liefde, Magneetje of Ik juich voor jou zijn een kleine greep uit enkele titels die spontaan genoemd kunnen worden als je mij vraagt naar boeken met met gedichten. *)
Een stapeltje van ooit werd een rij tot een paar planken vol, tijd voor een overzicht en om de mooie, leuke, bijzondere uitgaven te delen ter inspiratie.
Om verschillende redenen heb ik diverse bundels ingezet bij het samenlezen met kinderen. Veelal kinderen die volgens ‘de norm’ extra hulp nodig hadden. Van ‘gediagnosticeerde’ kinderen tot kinderen uit andere thuislanden of kinderen die minder zin en interesse in lezen hadden; voor mij gewoon kinderen zoals jij en ik (Jij & ik, ook fantastisch!). Is poëzie niet te moeilijk werd vaak gevraagd. Absoluut niet. Simpelweg maatwerk en een kind zien. Al was het maar dat één zin wordt begrepen en uitgesproken kan worden, een emotie oproept, doel bereikt: een blij kind.
In Ik juich voor jou staat het gedicht Dat is sport. De redenatie is eenvoudig: de ene is bijv. goed in gymmen, de ander in lezen – betrek een voorbeeld op jezelf. Voor het ene moet de ander harder werken dan voor het andere, topsport of een fluitje van een cent. En je gaat aan de slag. We kregen drie keer per week een kwartier. Lang verhaal kort: dit gedicht wilden ze voor de klas voordragen, ze durfden! Met intonatie, rust, de klas inkijken, allemaal om en om een paar zinnen.
Een traditie was geboren, ieder groepje – dus zes of zeven, wilde voor een vakantie graag een prentenboek op rijm of gedicht oefenen. Compleet met uitleg, – wat is een couplet bijv. en soort rijm – van gedachten wisselen over de betekenis en tastbare voorwerpen of bijv. een kunstboek erbij, waren dat ontzettend leuke projecten meermaals in het schooljaar.
De meegenomen gesigneerde leesboeken hadden eenzelfde effect, ze lázen. Zeb. werd bijv. op ‘ingetekend’, zelfs door kinderen die echt hard moesten werken tot in groep 8 voor E7. Intussen vertel je over de Woutertje Pieterse Prijs, de Gouden Griffel en de Thea Beckmanprijs, prijzen die zelfs bij een aantal onderwijzers onbekend waren. De jongen die met de dieren schaatste sprak helemaal tot de verbeelding, het verhaal van de boekpresentatie bij de schaatsbaan in Amsterdam is vaak verteld. Vallen en opstaan in sport en onderwijs.
Met kinderen die uitdaging nodig hebben kwam vanzelfsprekend Nooit denk ik aan niets of als informatief Nu is later vroeger op tafel en een potje filosoferen was niet van de lucht. Associërend kun je zelfs op muurgedichten komen bij gedachteloos wandelen.
Kinderen uit een willekeurig ander thuisland genoten in sinttijd van Pomtidom viert Sinterklaas, de illustraties droegen bij aan het plezier en het samen herhalen van de laatste zinnen. Goed geschreven lees- en prentenboeken lezen óók als poëzie!
Waar de één gedichten zegt zal de ander de tekst als versjes of rijmpjes ervaren. Het is maar net hoe je poëzie noemen wilt. Het verschil kan zijn de benadering door de schrijver, het onderwerp, de woordenschat, de luchtigheid – of juist niet. Leeftijd van de doelgroep zal het meest meespelen in de duiding, wat direct daarna de vraag oproept: zit er wel een leeftijdsgrens aan gedichten?
Een gedicht voor volwassenen kan als mooi en alle synoniemen in superlatief worden ervaren. Nog mooier als de schrijver het zelf voordraagt, declameert. Toch kan het later, vaak na een bepaalde gebeurtenis, onverwacht veel meer betekenis krijgen en kan de essentie kraakhelder zijn. Misschien wat de dichter in kwestie ermee voor ogen had of geef jij zelfs nieuwe glans aan het keiharde werken wat dichten is.
Het onderscheid zit vanzelfsprekend ook in te begrijpen woorden, zinsconstructies en vormen waarbij emotionele aspecten een rol spelen, wat niet wil zeggen dat je als volwassene niet geraakt kunt worden door een boek in de categorie jeugd vol rake woorden in versvorm. Hoe mooi is het als een vers je huppelt naar een lach? (Ik huppel naar je lach)
Versjes voor kleuters, gedichten voor kinderen, poëzie voor jeugd: het is bijzonder om te ontdekken hoe makers in brede zin creatief omgaan met vormgeving en typering als je alleen al de rij boeken bekijkt die op de plank staat. Er is meer, veel meer. Dit is slechts zoals eerder genoemd een greep uit ‘jeugd’ en enkele volgens NUR-code volwassen titels.
Poëzie geeft kleur en emotie. Het is verrijkend voer voor alle zintuigen. Poëzie laat je verbeelden, horen zien en zwijgen: anders lezen. Ted van Lieshout in het recente ‘Ommouw me‘: ‘Samen liepen we door de wereld aan twee gescheiden voeten. Wat zie je? Wat denk je? Of filosofeer met: Wat is zijn als het nergens om heen is?
Dit overzicht zal regelmatig worden aangevuld, een onderverdeling krijgen t.b.v. overzicht, maar:
Begin bij het begin, en leef dan net als iedereen been voor been. **) want voor je het weet heb je een lappendeken.
Veelzeggende zinnen uit verhalen als poëzie. Uit Van de Vendels Misjka: We werden dus heel erg goed in kennismaken en weer tot ziens zeggen. En zoals je leest in Meinderts Zebedeus en het ganzenbord van Wisse: Kunst is kippenvel met tranen.
Vragen of wil je iets gebruiken, tag ons dan even? Mail naar lezersgoud@gmail.com
*) Fluit zoals je bent: titel van de bundel en regel uit gedicht ‘Lied’ van André Sollie, bundel ‘Altijd wat te vieren’
*) Laat los wat loos is: een regel uit tuingedicht ‘Pauze’, Bart Moeyaert
**) uit: Klein, Bart Moeyaert en geïnspireerd door de rechten van het kind, te lezen op de zijgevel van het jeugdtheaterhuis Het Paleis in Antwerpen en tweede zin uit Morris
Tips voor poëzie kind/jeugd:
een aantal met aanklikbare titel naar een bespreking, (verschillende zijn op andere manier gedeeld)
Paul Biegel – Pak ‘m bij zijn staart! (Gottmer, 2021), ill. Jeska Verstegen
Miriam Bruijstens – Ik huppel naar je lach (Van Goor, 2018), ill. Iris Boter
Marianne Busser & Ron Schröder – Allemaal vriendjes (Moon, 2019), ill. Mark Janssen
Marianne Busser & Ron Schröder – Van vliegeren tot vogel spotten (Moon, 2022), ill. Mark Janssen
Ingrid Chabbert – De dag dat ik een vogel werd (Hoogland & Van Klaveren, 2018), ill. Raul Nieto Guridi
Carll Cneut & diverse auteurs – Altijd wat te vieren (Querido, 2021)
Jan van Coillie samensteller – Wat je ziet, zit in je hoofd (Davidsfonds, 2011), ill. Kristien Aertssen
Jan van Coillie samensteller – Een stukje van de regenboog (Davidsfonds, 2020), ill. Sassafras de Bruyn
Diverse auteurs – Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is (Querido, 1991)
Diverse auteurs – Het boek van alle mensen, dieren en dingen (Querido, 2022)
Diverse auteurs – Zo mooi anders (Lemniscaat, 2014)
Maria van Donkelaar & Martine van Rooijen – Boven in een groene linde zat een moddervette haan (Gottmer, 2008), ill. Sieb Posthuma
Maria van Donkelaar – Toen Jonas in de walvis zat (Gottmer, 2021), ill. Sylvia Weve
Maria van Donkelaar – Zo kreeg Midas ezelsoren (Gottmer, 2018), ill. Sylvia Weve
Bibi Dumon Tak – Laat een boodschap achter in het zand (Querido, 2018), ill. Annemarie van Haeringen
Hans & Monique Hagen – Jij bent de liefste (Querido, 2002), ill. Marit Törnqvist
Hans & Monique Hagen – Nooit denk ik aan niets (Querido, 2015), ill. Charlotte Dematons
Hans Hagen – Onbreekbaar (Querido, 2018), ill. Deborah van der Schaaf
Hans & Monique Hagen – Poëzie Hardop (Querido, 2019), ill. Maartje Kuiper
Mies van Hout & diverse auteurs – Dag Poes! (Hoogland & Van Klaveren, 2018)
Gerrit Komrij – Nederlandse Kinderpoëzie in 1000 en enige gedichten (Prometheus, 2011)
Lizette de Koning – Een toren van tijgers (Ploegsma, 2023), ill. Gareth Lucas
Sjoerd Kuyper – Ik blijf altijd bij je (Querido, 2018), ill. Marit Törnqvist
Sjoerd Kuyper – Mensen met koffers (Hoogland & Van Klaveren, 2020), ill. Annemarie van Haeringen
Pim Lammers – Ik denk dat ik ontvoerd ben en andere gedichten (Querido, 2022), ill. Sarah van Dongen
Joke van Leeuwen – Ozo heppie (Querido, 2017)
Joke van Leeuwen & diverse auteurs – Tikken tegen de maan (Ons Erfdeel, 2010)
Joke van Leeuwen – Zijn wie je bent, worden wat je wil (Levendiger Uitgeverij, 2021), ill. Helen van Vliet
Ted van Lieshout – De gemene moord op Muggemietje (Leopold, 2020)
Ted van Lieshout – Driedelig paard (Leopold, 2011)
Ted van Lieshout – Het schrijvertje en andere versjes (Leopold, 2015), ill. Sieb Posthuma
Ted van Lieshout – Hou van mij (Leopold, 2009)
Ted van Lieshout – Jij bent mijn mooiste landschap (Leopold, 2009)
Ted van Lieshout – Ommouw me (Leopold, 2024)
Ted van Lieshout – Rond vierkant vierkant rond (Leopold, 2011)
Ted van Lieshout – Een spin op sokken (Leopold, 2011), ill. Sieb Posthuma
Ted van Lieshout – Van Ansjovis tot Zwijntje (Leopold, 2006), ill. Sieb Posthuma
Ted van Lieshout – Van verdriet kun je grappige hoedjes vouwen (Leopold, 1986)
Ted van Lieshout – Ze gaan er met je neus vandoor (Leopold, 2018)
Sanne te Loo & diverse auteurs – Tintelvlinders en pantoffelhelden (Querido, 2021)
Koos Meinderts & Thijs Borsten – Het regent zonlicht (Lemniscaat, 2010), ill. Annette Fienieg
Koos Meinderts – Kak! zei de ezel (Rubinstein, 2016), ill. Annette Fienieg
Koos Meinderts & Thijs Borsten – Verdriet is drie sokken (Lemniscaat, 2008), ill. Annette Fienieg
Koos Meinderts & Harrie Jekkers – Roltrap naar de maan (Rubinstein, 2017), ill. Annette Fienieg
Bart Moeyaert – Jij en ik en alle andere kinderen (Querido, 3e druk 2014), ill. omslag Wolf Erlbruch e.a.
Theo Olthuis – Vliegen zonder vleugels (Ploegsma, 2022), ill. Aron Dijkstra
Erik van Os – Dat boek met die bananen (Gottmer, 2022), ill. Jan Jutte
Sophie Pluim & diverse auteurs – Hoe lief ik je heb (Ploegsma, 2021)
Milja Praagman – Ik kleur van jou (Leopold, 2023)
Milja Praagman – Magneetje (Leopold, 2021)
Jaap Robben – Als iemand ooit mijn botjes vindt (De Geus, 2019), ill. Benjamin Leroy
Jaap Robben & diverse auteurs – Heel de wereld wordt wakker (Gottmer, 2022), ill. Sebastiaan van Doninck
Jaap Robben – Zullen we een bos beginnen (De Geus, 2019), ill. Benjamin Leroy
Annie M.G. Schmidt – De mooiste kindergedichten (Querido, 2017), ill. Sieb Posthuma
Annie M.G. Schmidt – Een vijver van inkt (Querido, 2011), ill. Sieb Posthuma
Kees Spiering – Jij begint (Lutingh-Sijthoff, 2018), ill. Alette Straathof
Kees Spiering – Nog lang geen later (Luitingh-Sijthoff, 2023), ill. Jeska Verstegen
Edward van de Vendel samensteller – Fluit zoals je bent (Querido/De Eenhoorn, 2019), ill. Carll Cneut
Edward van de Vendel – Gelukkig en blij (Querido, 2023), ill. Martijn van der Linden
Edward van de Vendel – Ik juich voor jou (Querido, 2013), ill. Wolf Erlbruch
Edward van de Vendel – Hoera voor Superguppie (Querido, 2010), ill. Fleur van der Weel
Edward van de Vendel – De groeten van Superguppie (Querido, 2008), ill. Fleur van der Weel
Edward van de Vendel – Superguppie krijgt kleintjes (Querido, 2005), ill. Fleur van der Weel
Edward van de Vendel – Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt (Querido, 2019), ill. Martijn van der Linden
Edward van de Vendel – Zoen me tot ik spin (Querido, 2011), ill. Wolf Erlbruch
Rian Visser – Alle wensen van de wereld (Leopold, 2021), ill. Janneke Ipenburg
Rian Visser – Het is een zachte dag vandaag (Leopold, 2024), ill. Janneke Ipenburg
Riet Wille samensteller – Jij & Ik en al het moois om ons heen (Davidfonds Infodok, 2018), ill. Martijn van der Linden
Bette Westera – Brave hond! Stoute kat! (Gottmer, 2021), ill. Mies van Hout
Bette Westera – Dichter bij de seizoenen (Gottmer, 2024), ill. Henriëtte Boerendans
Bette Westera – Doodgewoon (Gottmer, 2015), ill. Sylvia Weve
Bette Westera – Hidde Haan vloog naar de maan (Gottmer, 2022), ill. Barbara de Wolf
Bette Westera & Naomi Tieman – Toen rups een vlinder werd, versjes en verhalen over beestjes in de tuin (Volt, 2021), ill. Djenné Fila
Bette Westera – Uit elkaar (Gottmer, 2019), ill. Sylvia Weve
Bette Westera – Was de aarde vroeger plat? (Gottmer, 2017), ill. Sylvia Weve
Bette Westera – Zo voelt dat (Gottmer, 2023), ill. Sylvia Weve
NUR-code volwassen uitgaven:
Hans Andreus – Je bent zo mooi anders (Leopold, 2024)
P.C. Boutens door Simon Mulder – Glanzende Geheimenis (HetMoet, 2020)
Wim Hofman – Er is altijd wel iemand, een keuze uit eigen werk (Rainbow, 2021)
Wim Huijser – Langs brede rivieren, een bloemlezing (Rainbow, 2019)
H. Marsman – Verzamelde gedichten (Salamander Klassiek / Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2008)
Ted van Lieshout – Ommouw me (Leopold, 2024)
Koos Meinderts – Voor altijd vandaag (Hoogland & Van Klaveren, 2022), ill. Annette Fienieg
Bart Moeyaert – Dat alles over liefde gaat, samenstelling Ester Naomi Perquin (Querido, 2023)
Bart Moeyaert – Gedichten voor gelukkige mensen (Querido, 2008)
Bart Moeyaert – Helium (Querido, 2019)
Bart Moeyaert – Verzamel de liefde (Querido, 2003 – 13e druk 2017)
Ilja Leonard Pfeijffer – Van de eerste tot de laatste liefde (Arbeiderspers, 2022)
Rainer Maria Rilke – Nieuwe gedichten, een bloemlezing (Rainbow/G.A. van Oorschot, 2021)
M. Vasalis – Verzamelde gedichten (Van Oorschot, 11e druk 2019)
Afbeeldingen van zinnen of genoemde titels uit de tekst:
