Agnès Mathieu-Daudé & Marc Boutavant – De muizenschool

Hoe fijn is dat, een dik boek voor jonge lezers met een heldere aansprekende omslagillustratie.
De hoofdpersonages op het omslag, een passende handlettering en dierenverhalen doen het altijd goed. De naam van de illustrator doet vermoeden, gezien eerder werk dat hij heeft geïllustreerd, dat ‘De muizenschool’ genoeg stof tot uitdaging zal hebben. Een vermoeden dat tijdens het lezen wordt bevestigd.

In het eerste verhaal ‘De school in de kano’ wordt Elvis de uil voorgesteld die op een schuurzolder met voorraadkast woont, zelf kookt onder toezicht van opa’s beeltenis (generatie-/opvattingsverschil), een herbarium bijhoudt, slakken eet en geen muizen. De perfectionistische uil is daarnaast zeer geïnteresseerd in het menselijk gedrag en wil een middagdutje kunnen doen, maar altijd juist dan komen de dertien jonge muisjes lawaai maken. Elvis bedenkt een plan: de muizen gaan naar een door hem opgerichte school! Hij regelt een vegetarisch etende wezel als juffrouw en een oppasegel voor de momenten rondom de schooltijden. Elvis’ redenatie is dat oudere mensen dan rustig hun krantje kunnen lezen, dutjes doen en andere liefhebberijen uitoefenen. Het leerdoel lijkt van ondergeschikt belang, maar voor directeur Elvis is het een ideale situatie. Dat dit plan iets anders uitpakt is te verwachten.

In de volgende ‘Het schoolreisje’ komen ook alle muisjes weer voor. Alle dertien uit eenzelfde nest waarvan één tweeling, dragen een dubbele achternaam en hebben allemaal een voornaam beginnend met een W. Mocht je tijdens het lezen een naam verwarren of kwijt zijn, ze staan heel handig genoemd in de achterkanttekst om zo de eigenschap of het gedrag van dat ene muisje aan de goede naam te koppelen. Het schoolreisje ofwel scholenuitwisseling of weekendbesteding gaat na wat geharrewar over durven, bang zijn of interesse én jaloerse en ijdele karaktertrekjes van de wezel naar de stad. In het mensenhuis dat wordt bezocht komt Elvis een oude bekende tegen. De oorsprong van Elvis’ poëtische aanleg voor m.n. J.C. Bloem wordt hier duidelijk als ook waarom hij soms wat ijdel of trots is. De uil merkt op dat de stad sinds zijn jonge jaren is veranderd, maar ook hijzelf in doen en laten. Dat de mens een stempel op e.e.a. drukt komt vaker terug, de spiegel voorgehouden worden, als ook natuurlijke vijanden (en gedrag) van de andere dieren.

Het derde en relatief dunnere deel van de ‘De muizenschool’ is ‘De eerste sneeuw’. De verwondering van een eerste keer en het vergelijken met ander materiaal t.a.v. sneeuw is herkenbaar voor jonge kinderen. Het geeft leuke situaties maar ook wat spannende, want er is een muisje kwijt! En dat terwijl ze de witte sneeuwuil Hedwig horen roepen en een vos rondsluipt. In dit deel komen de leefgewoontes van de egel ook meer aan bod wat één van de vele verdiepingsmomenten met zich meebrengt. Intussen lees je over haiku’s waarvan voorbeelden zijn toegevoegd.

De verhalen zijn afzonderlijk te lezen, dit merk je op aan de korte uitleg die soepel wordt gegeven aan het begin van ieder verhaal. Gezien voorkomende woorden, de zogenaamde alwetende verteller, de verklarende tekst tussen haakjes die de vaart uit het verhaal kan halen, is ‘De muizenschool’ voor de echt gevorderde jonge lezer. De NUR-code geeft echter aan 7-9 jaar, de opmaak en illustraties zijn daarbij passend. Natuurlijk kan het worden voorgelezen.
Door het bekend zijn met Franse uitgeverijen is snel e.e.a. duidelijk als je in het colofon l’ ecole des loisirs ziet staan. De drie verhalen: ‘De school in de kano’, ‘Het schoolreisje’ en ‘De eerste sneeuw’ zijn oorspronkelijk als drie losse uitgaven bij deze Franse uitgeverij verschenen die samenwerkingen heeft met scholen. Frankrijk heeft een enigszins andere onderwijsvorm, een andere kijk op lezen. Als dit interessante boek wordt aangeboden betekent dit dat het klassikaal, onder begeleiding, wordt gelezen.
Wel komt de vraag boven of er mogelijk oorspronkelijk een vragenkatern was toegevoegd. Dit omdat een woordenlijst voor Nederlandse kinderen van toegevoegde waarde zou zijn. Bijv. woorden als ignorants, educatieve, vrezen, leegplunderen, slomerik, ontroerd, fatsoeneerde, verstikte stem, poëtisch, poetsmaniakken, herbarium, ontriefd, triomfantelijk, pirouettes, knerpen, ochtendgloren, allergisch, soufflé, erfstuk, Pythagoras, mahoniekleur en vermiljoen, neigen, laboratorium, microscopisch of lange woorden als luchtvaartpioniers, acupunctuurbehandeling of wereldkampioenschappen.

Een greep uit woordenschatverrijkende woorden wordt aangevuld met bloemrijke beeldspraak of uitleg. Een paar voorbeelden: ‘schittering van de manestralen’ en ‘sneeuw is bevroren atmosferische waterdamp in de vorm van…’. Opgemerkt wordt dat Engelse woorden uit de oorspronkelijke tekst als ‘okay’ en ‘hands up’ niet naar het Nederlands zijn vertaald, maar ook namen of woorden met een ‘q’ erin voorkomen wat 7-jarigen nog best lastig kunnen vinden.
Een uitstapje naar Italië of Griekenland maak je door bijv. ‘gevulde wijnbladeren’ en de achternaam ‘Stal de Manège’ geeft aan dat de muizen van een bepaalde stand zijn wat een volgend gespreksonderwerp kan zijn of een vraag hoe je dat uit de tekst kunt opmaken.

Het genoemd gedrag en daarbij passende emotie komt door situaties tot uiting, bijv. als de muisjes schrikken van een voorwerp of een paar woorden: het Noorse kattenharentapijt of als Emma de wezel het nuttigen van ontbijt ter sprake brengt. De egel Ricky komt soms wat dommig over of de benadering te stereotiep is of natuurlijk gedrag komt door het jaargetijde kan een bespreekpunt zijn. Dat niet alle muisjes uit één nest ofwel gezin hetzelfde zijn komt ook mooi naar voren. Bijv. Winnipeg gaat meer de eigen weg en denkt zelf na i.p.v. alle raadgevingen direct op te volgen.
In de tekst volop poëtische aanhalingen, Latijnse namen van bomen en ruimte voor de eerdergenoemde haiku’s. Wel maakt het nieuwsgierig van welke voor meer kinderen bekende dichter in de oorspronkelijk Franse uitgaven is geciteerd.

De illustraties van Marc Boutavant zijn ronduit prachtig, sfeervol en grappig. Allemaal plaatjes op zich waarop tot in detail aan alles is gedacht. Kijk bijv. eens naar het rijtje kopspelden waaraan Elvis de uil zijn op te eten slakken prikt of hoe muisjes aan een herbariumblad omlaag dwarrelen. De schutbladen geven direct een sfeertekening van het verblijf van de dieren waardoor ook de plaatsing van de school-kano t.o.v. het uilenverblijf inzichtelijk is gemaakt. Dat de verhalen zich in Frankrijk afspelen zie je ook aan het plaatsnaambord met daarboven de D-wegaanduiding. Er is enorm veel te ontdekken aan details waarbij de loop van de seizoenen en het weer mooi in kleur en beeld is meegenomen. Of het nu kerstversiering of het labeltje van het theebuiltje is, het is allemaal kloppend zo Boutavant dit kan en doet.

In het Nederlands is van Agnes Mathieu-Daudé eerder ‘Dagfrid, het eigenwijze Vikingmeisje’ verschenen in vertaling van Ingrid Buthod. De vertaling van De muizenschool is verzorgd door Leny van Grootel. De illustrator kan in het Nederlands taalgebied bekend zijn van de serie ‘Stinkhond’ van Colas Gutman, vertaling Sylvia Vanden Heede of bijv. het meer dan geweldige ‘Is er dan niemand boos?’, geschreven door Toon Tellegen. Niet de minste namen in kinderboekenland. Met ‘De muizenschool’ is er een unieke titel aan deze rij toegevoegd.

‘De muizenschool’ bevat drie aansprekende dierenverhalen met grappige tot serieuze momenten in emotie en gedrag vol uitdaging in taal en onderwerpen. In relatief weinig tekst wordt zeer veel verteld en aangehaald; verduidelijkt en verbeeld in prachtige illustraties vol sfeer. Een boek dat je zet bij de voorleestips en door alle mogelijkheden met betrekking tot inhoud en woordkeuze een plaats behoeft op de samen-lezen-lijst. En natuurlijk voor de vlotte zelflezer.