Gideon Samson & Milja Praagman – Lamelos

De samenwerking Praagman & Samson leverde eerder het lekker eigenzinnige prentenboek ‘Ik wil een paard’ op. Als je dan een knalgele met de kreet ‘Lamelos’ erop van weer dit duo ontdekt komt die vanzelf te lezen. En vooral te bekijken.

Niet voordat een gedeeltevan de collectie ‘Praagman’ bijeen wordt gezocht, je lijkt wel fan met ook een Franse vertaling. Geel blijkt een vaker toegepaste kleur voor een omslag en meer prentenboeken zijn in linnen uitgevoerd. ^*) Natuurlijk kwam ook het fantastische Zeb. van de plank. Het werd ooit gesigneerd in ‘De Brakke Grond’, nominatie Woutertje. Door Zeb. gingen ‘mijn’ schoolkinderen ‘met een leesprobleem’ juist aan het lezen. Fantastisch dus.

Het ‘vanzelf’ geldt niet voor het rustig worden van het jongetje voorop het oblong prentenboek. Stampvoetend en krijsend maakt de lezer met hem kennis. Wat is er met hem aan de hand, is er iets gebeurd, voelt hij zich niet veilig? De wapperende gordijnen blijven nog net hangen en met gebalde vuisten en dichtgeknepen ogen schreeuwt hij het uit: ‘Lamelos!’

‘Op een dag was ik boos, zo boos, zo vreselijk boos…’
‘Was’ dus hij zal weer rustig zijn geworden. Hij kan het nu vertellen in plaats van schreeuwen en inderdaad op de volgende bladzijde staat: ‘dat mijn vader besloot om mij vast te pakken en nooit meer los te laten.’
De bijgaande illustratie die steeds twee bladzijden beslaat, laat zien dat vader het jongetje als het ware stevig in de houdgreep heeft. Hij laat hem niet meer los, zelfs niet als het jongetje aanvoert dat hij pijn wordt gedaan en hij voelt dat zijn ‘razende boos een ietsepietsje minder razend werd’. Het jongetje lijkt door of karakter of opvoeding over enige zelfkennis te beschikken.

Vader blijft hem vasthouden, ook als de jongen weer met afzonderlijke woorden rustig vragend kan zeggen ‘Laat je me nu los?’ Hij laat hem nooit meer los is weer het antwoord. Door het ‘nooit meer’ volgt als uitleg een ‘voor altijd’.
De jongen draagt allerlei situaties aan waarin het aan elkaar vastzitten en dingen doen in feite onmogelijk is, maar vader is niet voor één gat te vangen en weet overal een oplossing voor. Door de enorm fantasievolle ofwel inventieve illustraties zie je hilarische taferelen ontstaan.
Een moment wordt een uur, een dag, een week tot tijd geen rol meer speelt en het vanzelfsprekend is dat ze alles samen doen en ‘het samen’ bijna leuk is. Juist dan gaat het mis, of toch niet? Er raast een enorme storm door het lijfje van de jongen. Roept hij zelf ‘…..los!’?

Begrippen rondom tijd worden als vanzelf meegenomen in de voorkomende dagelijkse situaties en gebeurtenissen. Bijv. slapen, fietsen of de hond uitlaten. Het is buitengewoon hoe onwerkelijke ondernemingen en houdingen zijn bedacht en verbeeld. Door gebruik te maken van het aanzienlijke verschil in lengte tussen ouder en kind – versterkt door de verticale broekstrepen – zijn komische tot bijna absurde lichaamshoudingen tot stand gekomen. Wat een kronkels en een knopen! Of zie de voeten buiten boord steken en de figuur waarin ze samen van de glijbaan gaan, het konijn schrikt ervan. Intussen zie je misschien in de speeltuin het begrip snel-sneller-snelst gevisualiseerd?

Milja Praagman kiest doordacht haar manier van illustreren inclusief vorm en kleur en noopt tot goed kijken en genietend ontdekken. Dat begint al met het op-en-neer springende ‘Lamelos’ op het omslag. Met enkele basiskleuren en een detailkleur die mede als een rode ‘draad’ door het verhaal gaat, wordt een voor ieder herkenbare omgeving weergegeven. Details zijn er volop terwijl ze niet de boventoon voeren. Terugkerend zie je een autootje, een vogel, als ook de pannenkoekenplant en natuurlijk de trouwe hond (het bot op de mand) die in streepjespatroon een eigen blikvanger is. Er zit volop beweging in de illustraties ondanks het vastzitten en vasthouden in alles wat te zien is.
In een aantal taferelen kun je meer zien dan dat er in de tekst wordt verteld. Een vraag van de voorlezer kan bijv. zijn waardoor het jongetje een natte sok heeft. En is nat hetzelfde als vies, door het schoon dat wordt genoemd? In de illustratie is ook te ontdekken wie er schrikt van plotse boosheid of misschien zich schuldig voelt, een terugkerende zekerheid in ‘Lamelos’.
Het verbeelden van stijgende en afzwakkende boosheid wordt inzichtelijk gemaakt door optimaal gebruik te maken van het lichaam, zowel figuurlijk als letterlijk in grootte en lengte. De optische verrassing hieromtrent zit bijna aan het einde als ook een vleug ontroering door hoe vrij en levendig de illustraties zijn die volgen. Zonnig vrolijk geel!

In een op het oog eenvoudige zin zit veel verborgen. De tekst kent een keur aan werkwoorden, abstracte begrippen, synoniemen tot allerlei emoties. Een tekst die leest alsof je Gideon Samson zelf hoort voorlezen en die verrast door opbouw. Uit alles in het verhaal blijkt de liefdevolle aandacht voor het opgroeiende kind. Een kind dat met vallen en opstaan groot wordt, met ook die erbij horende driftbui, en omarmend door de volwassene langzaam maar zeker meer ruimte krijgt. De wisselwerking tussen loslaten en ruimte kunnen hebben. Het opvoeden maar dan met heerlijk veel humor. Van vastgeklonken op het titelblad tot zo vrij als een vogel in de boom op de achterkant.

Een verhaal over emotieregulatie met een originele insteek dat wordt verteld vanuit het jonge kind. Een echte Samson & Praagman met herkenbare situaties in een weloverwogen verhaal door een unieke samenwerking. ‘Lamelos’ is filmisch met humor vertaald in fantastische scènes die naadloos op elkaar aansluiten. Wat valt er veel te ontdekken, te benoemen en vooral te genieten. Tijdloos en breed inzetbaar. Van voor tot achter zeer verzorgd. Ronduit geweldig, het verhaal laat je niet snel los!

Gideon Samson, Lamelos, illustrator Milja Praagman, Leopold, 2025, 40 blz., 9789025888275

*) een gedeelte van de collectie, hieronder aanklikbare linken naar grotendeels alle genoemde titels.