De Grote Vriendelijke 100! – 2023

In 2021 heeft de Grote Vriendelijke Podcast de Grote Vriendelijke 100 in het leven geroepen: welke kinderboeken zijn het meest geliefd? Van prentenboek tot Young Adult, fictie en non-fictie, vroeger en nu, op alles mag gestemd worden. Vorig jaar stond Lampje van Annet Schaap op nummer 1. Komt er dit jaar een nieuwe nummer 1 en top drie? Stemmen kan tot en met 5 november hier. Op 24 november wordt de Grote Vriendelijke 100, editie 2023, bekendgemaakt.
Hieronder vind je onze top vijf en waarom deze boeken in een top vijf terechtgekomen zijn.

Irene
Robin – alle verhalen – Sjoerd Kuyper
Mot en de metaalvissers – Sanne Rooseboom
Ik geef je de zon – Jandy Nelson, vertaling Aimée Warmerdam
Verhalen van de tweelingbroers – Tonke Dragt
De gebroeders Leeuwenhart – Astrid Lindgren, vertaling Rita Törnqvist-Verschuur

Heel veel leuke, grappige, mooie, goede kinder- en jeugdboeken gelezen, nog steeds, en toch was het kiezen niet moeilijk. Ik heb boeken gekozen die ik zeer graag gelezen heb, zowel vroeger als nu en zo opnieuw zou willen lezen. Voor mij maakt het niet uit of het boek recent is uitgekomen of niet. Drie boeken van mijn lijst zijn afgelopen jaren opnieuw/gebundeld uitgekomen. Op drie boeken stemde ik vorig jaar ook, twee boeken zijn nieuw.

Robin – alle verhalen is een verhalenbundel van alle eerder uitgekomen boeken over Robin ter gelegenheid van de 70e verjaardag van Sjoerd Kuyper. Fantastische, geweldige verhalen om voor te lezen, of zoals ik, zelf lachend te lezen. Poeier in m’n hoedje!
Mot en de metaalvissers kwam vorig jaar uit, een heel fijn, mooi verhaal over o.a. kind/mens zijn, fantasie en realiteit, zijn wie je bent, verantwoordelijkheid en emoties met zeer bijpassende illustraties van Sophie Pluim.
Ik geef je de zon – Favoriet boek sinds 2016. Ken je het dat je bij favoriete boeken niet altijd goed kunt uitleggen waarom het favoriet is? Dat heb ik met dit boek.
Verhalen van de tweelingbroers – Bij dit boek denk ik vooral aan het voorlezen vroeger en daarna aan het goede verhaal over Laucamo ofwel de tweeling Jiacomo en Laurenzo. Het verhaal is dit jaar opnieuw uitgekomen als De goudsmid en de meesterdief. Ik ga het zeker nog een keer lezen.
De gebroeders Leeuwenhart las ik twee jaar geleden opnieuw. Een avontuurlijk verhaal waarin het goede en het kwade, het helpen van mensen en de onvoorwaardelijke broederband mij altijd zijn bijgebleven van vroeger. Het bijzondere vind ik nu dat ik een duidelijk verschil opmerk met hoe ik dit boek nu beleefde, in positieve zin. Het bevestigde dat je als kind kinderboeken heel anders kan beleven/lezen dan als volwassene met meer kennis en levenservaring.

Feline
De rover Hoepsika – Paul Biegel
De Griekse tragedies – Simone Kramer
De dikke Kolletje – Pieter Feller & Natascha Stenvert
Codenaam Verity – Elizabeth Wein, vertaling Esther Ottens
Allemaal willen we de hemel – Els Beerten

Mijn lijstje bestaat uit boeken die ik nog heel goed weet, waar ik van heb genoten toen ik jonger was, maar nog steeds graag in lees of terugkijk. Het is een selectie geworden van drie boeken voor de basisschoolleeftijd en twee boeken meer voor de middelbare school, of zeker nog steeds te lezen voor volwassenen.
Ten eerste De rover Hoepsika. Een klassieke Biegel waar ik mijn allereerste boekbespreking over gehouden heb in groep 5. Ik vergat te vertellen waar het boek ongeveer over ging, maar was zo enthousiast dat ik gelijk begon met het stukje voorlezen. En altijd ben ik het boek zo leuk en grappig blijven vinden, dat het zeker niet kan missen op mijn lijstje met favoriete kinderboeken.
Vervolgens De Griekse tragedies van Simone Kramer. Er staat een heel rijtje Simone Kramers in mijn kast met allemaal mythen en tragedies in beschreven voor kinderen. Een mooie aanvulling hierop zijn de boeken van Michael de Cock, die ook Griekse mythologie beschrijft inclusief luister-cd. Toch heb ik voor De Griekse tragedies gekozen, omdat Kramer mythen én tragedies in haar boeken verwerkt. Ik haal nog steeds veel plezier uit deze boeken!
Als derde heb ik De dikke Kolletje gekozen. Want hoe kan Kolletje nou ontbreken! Deze dikke Kolletje is ook nog eens gesigneerd door Natascha Stenvert. De verhalen van Kolletje en Dirk gaan over alles wat belangrijk is in het leven voor kleuters, van Sinterklaas tot stomme klasgenootjes of een oude buurman en zijn hondje. Het is altijd uitkijken naar een nieuwe uitgave van dit duo.
Codenaam Verity is een boek dat naar mijn mening echt véél te weinig aandacht krijgt op bookstagram en scholen, vooral onder jongeren in het algemeen. Over vrouwen in de oorlog, een dagboek dat een van de vrouwen in gevangenschap voor de Duitsers schrijft, maar een heel andere waarheid blijkt te kennen. Over inleven, geheime operaties en dapperheid en vooral over hoe diep een vriendschap wel niet kan gaan.
In Allemaal wil we de hemel heb ik ook een oorlogsboek gevonden dat je ontzettend aan het denken zet. ‘Wat als?’ is voor mij de centrale vraag in dit boek. Ik raad eenieder aan dit boek te lezen, omdat Els Beerten echt een meesterwerk heeft neergezet en daarom voor mij in mijn top 5 beste kinder- en jongerenboeken is beland.

Mireille
Goede herinneringen en boeiende non-fictie

Dé ultieme top 5 van favoriete kinderboeken bestaat niet. Met die insteek ben ik voor mijn boekenkast gaan staan en heb er lukraak allerlei titels uit gehaald waarvan ik vind dat iedereen ze moet kennen. Ik wilde mezelf van de vorige GV100-edities niet volledig herhalen en ergens probeerde ik uitdrukking te geven aan het hele spectrum van kinder- en jeugdboeken van prentenboek tot en met young adult.
Wie enigszins kennis heeft van het boekenaanbod weet dat dat een schier onmogelijke taak is. Toch heb ik een naar eigen zeggen gevarieerd stapeltje samengesteld, met boeken uit eigen kast bij voorkeur van Nederlandstalige auteurs (dat was de andere beperking die ik me dit jaar oplegde):

De reis van Syntax Bosselman – Arend van Dam en ill. Alex de Wolf
Stem op de okapi – Edward van de Vendel en ill. Martijn van der Linden
Soldaten huilen niet – Rindert Kromhout
De brief voor de koning – Tonke Dragt
Dwars door tijd & ruimte – Yannick Fritschy en ill. Tjarko van der Pol

Wellicht een open deur, maar ik kijk graag naar de manier van vertellen in een boek – een verhaal hoeft van mij niet strikt chronologisch vanuit één vertelperspectief op papier gezet te worden. Ook is het voor mij niet noodzakelijk dat een auteur voor kinderen enkel fictie schrijft. In de laatste jaren tonen meerdere schrijvers aan dat ze op een boeiende manier ingewikkelde non-fictiethema’s kunnen optekenen, zodanig dat het ook voor volwassen lezers leerzaam en leesbaar is.

Dat geldt in deze top 5 voor Syntax, Okapi en Tijd & ruimte. De eerste is een (zelf)onderzoek naar de omgang van Nederland met het slavernijverleden, nog voordat het culturele debat en een groot nationaal onderzoek naar ons koloniale verleden opgezet werden. Inmiddels is het boek toe aan een vijfde en herziene druk.
In Stem op de okapi vertellen de makers dan weer over een onbekend dier en komen dierentuinen en fokprogramma’s aan de orde. Het boek is vooral een product van een goede samenwerking tussen schrijver en illustrator, waarin beiden hun veelzijdige kant laten zien. Daardoor blijft het boek interessant om weer op te pakken en een stuk uit (voor) te lezen.
Een boek over tijd en ruimte, een enorm ingewikkeld maar razendinteressant thema dat vele mensen de pet te boven gaat, heeft bij mij een streepje voor. Fritschy lukt het dan ook nog eens het begrijpelijk voor kinderen uit te leggen. Dit had ik als tienjarige willen hebben.

Dan twee titels van schrijvers die het fictiegenre helemaal onder de knie hebben. Tonke Dragt noem ik altijd als het gaat om boeken die in je jeugd belangrijk waren. Haar verhalen brengen je geestelijk altijd in een compleet andere wereld – in gedachten lig ik in bed ofwel te luisteren naar een voorleesstem ofwel lees ik terwijl het steeds later wordt op een zomeravond. De brief voor de koning is een klassieker met een hoofdletter. Wie niet opveert bij de namen Tiuri en Piak en de rijken van Dagonaut en Unauwen raad ik per direct dit boek aan.
Rindert Kromhout is naast zijn kinderboeken echt een schrijver voor jongeren vanaf veertien jaar gebleken. Zijn trilogie over de Bloomsbury Group bleek verteld te kunnen worden vanuit de kinderen van de kunstenaarsgroep en zo krijgt een tijdperk en een bijzondere familie meer context. Het eerste deel Soldaten huilen niet staat daarom in de top 5.

Er zijn natuurlijk schrijvers afgevallen die ook voldeden aan mijn criteria. Ik noem Rob Ruggenberg, Astrid Lindgren, Joke van Leeuwen, Linda Dielemans, Els Beerten, Jan Terlouw… Het Nederlands taalgebied kent een rijke verscheidenheid aan verhalen.

Ria
Vijf titels noemen uit alles wat je hebt gelezen voor de #GV100. Ondoenlijk en toch o zo leuk om alle personages uit de geliefde boekfiguren te laten passeren. Het begon al met het schitterende Sinterklaas dat onlangs in hernieuwde uitgave verscheen en waarin ook in beeld intertekstualiteit voorkomt. Pippi zorgde voor warme Lindgren-herinneringen aan Ronja en de Leeuwenharts om vervolgens in de lach te schieten bij Boer Boris ( Ted van Lieshout en Philip Hopman over Boer Boris ) – want die trekker bij de tentoonstelling, de rode laarzen en natuurlijk de makers zelf met alle fantastische ideeën voor deze prentenboeken.

Bij het openen van de stemperiode voor de GVP-honderd van Bas en Jaap worden door vijf lezers spontaan een aantal titels opgenoemd. Geen boekenkast, website of bibliotheek voor je neus, maar de eerste ingeving van titels die direct bovenkomen. De invloeden van jeugd, gebeurtenissen van ooit of in het afgelopen jaar, voorleesmomenten of ontmoetingen spelen mee. Je ziet in de andere top 5’en titels terugkomen die je zelf ook had willen noemen. Drie keer Tweelingbroers of Tiuri die weer voorbij reed voorlezen laat blijkbaar geheugensporen na. Het belang van en belangstelling voor geschiedenis zie je ook terug in titels uit verschillende tijdperken. En vooral de lol die de zo belangrijke fantasie in verhalen teweegbrengt. Wat moesten ze zonder Kolletje, Tommie & Lotje, Bange Toontje, Menetti en ook Oenk en Boenk? Of wat dacht je van de ‘Robin-bijbel’? Robin en Robin

Het plezier in lezen gaat gezien de genoemde titels ook na de schoolperiode door met verhalen die passen bij de persoon. Evenzoveel karakters komen op de middelbare en in studietijd weer langs als in de basisschooltijd. Verhalen die je vormen, herkenning bieden, iets meegeven en bijblijven. De fantasie en de nieuwe maatschappelijke onderwerpen blijven belangrijk. Dit laatste blijkt al uit het feit dat meer recente kinderboeken nog steeds door alle vijf worden bekeken en gelezen. Palmen op de Noordpool, Paddenstoel & Co, Hadden de Grieken al raketten? of Polder en Syntax om er een paar te noemen want ook daarvan zijn er zoveel goede en interessante die niet alleen kinderen een leerzame inkijk geven.

De interesse voor en belang van illustratoren laat zich ook zien in de vele prentenboeken die er in huis zweven en vooral door bezochte of nog te bezoeken tentoonstellingen. ‘Ik ben het al!’ met Hup, Herman! en Ik ben Pippi niet!, De eekhoorn legt een ei en andere fabels of een erg mooie van Het hele leven en binnenkort naar meneer Makkelie. Een paar die direct binnenschieten, ook een paar andere die helaas niet bezocht zijn. Het is altijd interessant om te horen wat iedere unieke lezer over een nieuw ingekomen prentenboek opmerkt en waardoor vaak andere uit de kast worden gehaald of de bibliotheek wordt bezocht ter vergelijking of aanvulling. Prentenboeken zijn beslist niet alleen voor kleuters, ze zijn verrijkend voor iedere leeftijd. Wat een kunst en thematiek!

De waardering voor interessante en gezellige boekpresentaties of -lezingen mag hierbij niet worden vergeten. Denk bijv. aan Mot en de metaalvissers of het recent uitgekomen De ware geschiedenis van Dancing Buffalo. Momenten die een blijvende herinnering achterlaten. Het stukje metaal ligt nog in de boekenkast, de Oekraïense zang was ontroerend. De boeken zijn door verhaal in illustratie blijvend waardevol in de kast. Feit en fantasie, inzetbaar en vooral leesbaar voor een brede doelgroep.

Was ik maar….. een prentenboek dat door kleur en compositie direct mijn aandacht trok en blijvend een warm hart toedraag: ‘Was ik maar’ is een ketting van dieren in emotie en gedrag, een droom waar je in wilt springen. De liefde voor de natuur en het illustratieplezier komt je vanaf het eerste moment tegemoet. Hierdoor wil je met de insecten van bloem tot tak meegaan, tot de cirkel rond is, tot je inziet dat je blij mag zijn met wie of wat je bent. Jouw identiteit is goed, je mag jezelf zijn met jouw eigenschappen en kwaliteiten.‘ Bij het teruglezen van de bespreking zie ik kinderen voor mij, kinderen die in de knel zitten op welke wijze dan ook. Kinderen die de fantasie in het leven soms noodgedwongen kwijt zijn maar juist door die fantasie weer verder kunnen op weg naar hun toekomst. De fantasie en herkenning die kinderen mogen en moeten kunnen vinden in boeken!

Voor de derde keer liggen er door het hele huis vele stapeltjes uit de kasten. Wat een rijkdom om uit te kiezen. Welke criteria voor de definitieve keuze zijn een volgende stap als een stapel van pakweg twintig titels overblijven? Welke noemen de anderen zodat daar toch op wordt gestemd door de lezers van Lezersgoud is gemakshalve de eerste. Een tweede is om in de poëzieweek in januari aan deze rijke rij aandacht te besteden. Volgende zijn: oorspronkelijk Nederlandstalig, het boek moet in huis zijn, verschillende illustratoren, verhalen die ook door de huidige generatie kinderen gelezen of voorgelezen kan worden, boeken van auteurs waarvan ik alles oppak en vooral verhalen die mij raakten om verschillende redenen door actualiteit, herinnering of ervaring. De top vijf is bijna identiek aan de eerste ingeving. Vijf uit een enorme lijst van kunstenaars in woord en beeld. Vijf die zondermeer andere dierbare niet laat noemen. Waar zouden we zijn zonder al deze kunstenaars? Ze geven de wereld de glans, de zonnestraal die we zo hard nodig hebben!

Vier lezers delen in dit stuk hun top 5. Dit is mijn top 5 voor de GV100 2023 in alfabetische volgorde van titel: